فرکانس های محرک -امیدی برای افراد دچار آسیب نخاعی

 

اينجا هيچ شباهتی به يک مطب عادی يا اتاق انتظار معمولی برای ويزيت شدن از سوی يک پزشک متخصص ندارد. بيمارهای در حال انتظار هم شرايط معمولی ندارند، بلکه غالبا به دليل از دست دادن قوای حرکتی خود، روی صندلی چرخدار نشسته اند. حتی در مواردی والدين يا بستگان بيمار به تنهايی برای گرفتن نظر پزشک متخصص به اينجا مراجعه کرده اند. اين اتاق نه چندان جادار، جايی در بيمارستان مهر است که هر 3 يا 4 ماه يکبار، جراح و متخصص مغز و اعصاب ايرانی، طی 2 تا 3 هفته ای که در ايران به سر می برد، بيماران مبتلا به انواع ضايعات نخاعی را ويزيت مي کند، بيمارانی که بسياری شان  آمده اند تا تحت ابتکاری ترين شيوه های درمان ضايعات نخاعی در دنيا، از سوی اين جراح برجسته قرار بگيرند.

از 4 سال گذشته تاکنون، اين سومين باری است که با پروفسور نبی نعمتی ملاقات می کنم، وليکن بدون آن که حتی آثار کوچکی از استرس، خستگی يا بدخلقی ناشی از کارسخت در وی ببينم، تحت تاثير تواضع، خوش خلقی و جديت وی در کارش قرار می گيرم.

در واقع گفتگو با استاد برجسته دانشگاه هانور وين در آلمان احساس شعف برانگيز را باز هم در من بر می انگيزد که توسعه بی سابقه مرزهای دانش پزشکی به مدد انسانيت ناب برای کمک به ما همچنان زنده است. 

نزديک یک ساعت پيش از زمان تعيين شده برای انجام گفتگو با پروفسور نعمتی، انتظار می کشم، وليکن احساس نارضايتی نمی کنم، چون بودن در جمع زيادی از بيمارانی که غالبا در شرايط جسمی خاصی هستند و در مواردی حتی قادر به کنترل ادرار خود نيستند، برايم شکی باقی  نمی گذارد که آنها ارجح تر از من هستند. همگی اين بيماران شنيده اند که دکتر نعمتی با ابداع شيوه های درمان منحصر بفرد توانسته است اميد تازه ای به زندگی بيماران قطع نخاع و معلولان ببخشد، پس هرگز حتی از انتظار کشيدن طولانی خسته نمی شوند.

در افکار خود فرو رفته بودم که پروفسور نعمتی با آن چهره گشاده از اتاقش بيرون آمد و رو به بيماران در انتظار کرد و گفت که می خواهد زمان کوتاهی را به گفتگو با من اختصاص بدهد. من هم در مقابل نگاههای نگران و نه چندان خوشنود بيماران به اتاق وی وارد شدم.

پروتزها و ممانعت از عود ديسک کمر

يکی از اصلی ترين عارضه های مشاهده شده در بيمارانی که ديسک کمر خود را عمل می کنند، عود ديسک است که ناشی از بيرون زدن ديسک از ميان دو مهره است.

پروفسور نعمتی با ابداع روشی نوين که در يک سال اخير در ايران روی بيماران انجام می شود، سعی کرده است که از بروز اين عارضه جلوگيری بعمل آورد. وی در اين خصوص می گويد، از آنجايی که در جراحی ديسک کمر، تنها قسمت نرم ديسک خارج می شود دو قسمت سخت باقی ميماند تقريبا" در دو سوم موارد شاهد بروز عدم تعادل ميان دو مهره هستيم. اين مساله گرچه بسيار نامشهود است، اما باعث می شود قسمت سخت ديسک باقيمانده ، در طول زمان نرم شود و يک حرکت نابجا عود ديسک را به همراه آورد.  به علاوه ايجاد بافت نابجا هم می تواند به اندازه ديسک روی ريشه عصب فشار وارد کند. روش پيشنهادی ما برای جلوگيری از بروز اين عوارض کار گذاشتن پروتز ديسک است که ميان دو مهره جايگزين می شود.

وی می افزايد: برای وارد کردن اين پروتزها بايد ديسک را کاملا" تخليه کرد و حتی قسمت سخت آن را هم خارج کردو سپس پروتز را به جای آن نصب کرد. به اين ترتيب نه تنها فضای ميان دو مهره، حتی با گذشت سالها پس از عمل جراحی باريک نمی شود بلکه با گذاشتن يک قطعه چربی در محل تخليه شده، از ايجاد بافت نابجا هم جلوگيری به عمل می آيد.

باز هم دردهای ناحيه گردن

در گذشته، بطور معمول هنگام جراحی ديسک ناحيه گردن، دو مهره را به هم متصل می کردند که خود باعث می شد پس از گذشت چند سال ، بيمار دچار دردهای موضعی در ناحيه گردن شود.

پروفسور نعمتی برای رفع اين مشکل از جايگزينی نوعی پروتز مصنوعی بهره می گيرد. وی در اين خصوص توضيح می دهد: با گذاشتن پروتز مصنوعی، گردن به تمام جهات حرکت می کند و به اين ترتيب  ماهيچه های دو طرف گردن، حالت سفتی پيدا نمی کند، به علاوه حرکت طبيعی گردن مانع از بروز دردهای موضعی در ناحيه گردن می شود. اين شيوه جراحی از يک سال گذشته در کشور انجام می شود.

معلولان با آرامش بيشتر زندگی کنند

خبر ارائه راهکار نوينی برای بيماران قطع نخاعی و معلولان حرکتی، برای تسهيل انجام عمل دفع ادرار و مدفوع و همچنين انجام عمل زناشويی ، تيتر برجسته رسانه ها در هفته های گذشته بود. بی شک شيوه ابداعی پروفسور نعمتی نه تنها کيفيت زندگی معلولان را ارتقاء می دهد، بلکه به آنها احساس آرامش بيشتری نيز می بخشد. جالب آن که اين شيوه تاکنون روی 120 بيمار در کشور آلمان، از سوی  تيم تخصصی با مديريت پروفسور نعمتی انجام شده که در 80 درصد موارد موفقيت آميز بوده است.

در واقع انگيزه برای ارائه چنين روشی از آنجا شکل گرفت که جدا از مساله از دست رفتن قوای حرکتی و احساس در اندامهای فوقانی و تحتانی در معلولان حرکتی که بعنوان يک واقعيت از سوی آنها پذيرفته شده است ، بتوان با ايجاد توانايی کنترل ادرار و مدفوع و نيز انجام عمل زناشويی، کيفيت زندگی معلولان را ارتقا بخشيد.

فرکانس های محرک

از آنجا که ارسال فرکانس های عصبی از اطراف سلسله اعصاب مرکزی در بيماران قطع نخاع مختل می شود و پيامی به جداره مثانه و روده انتهايی انتقال پيدا نمی کند، پس بايد راهی فرعی پيدا کرد تا بتواند جايگزين اين فرآيند شود که در اينجا مهندسان الکترونيک طرح ساخت سوندی را ارائه می کنند تا از طريق آن بتواند فرکانس هايی را برای تحريک بافت عصبی، از طريق يک دستگاه کنترل کننده در خارج از بدن، ارسال کرد. پرفسور نعمتی با هم فکری گروهی از متخصصان رشته الکترونيک موفق به ابداع اين راهکار شدند.

پروفسور نعمتی در خصوص جزئيات اجرای اين شيوه می گويد: اين سوند، انعطاف پذير است و به وسيله يک عمل جراحی بسته در قسمت انتهايی نخاع يعنی جايی که ريشه های عصبی نشيمنگاه ( مهره های S1,S4 ) قرار گرفته اند، کار گذاشته می شود. اين سوند به دستگاهی که زير پوست در ناحيه زير شکم تعبيه شده است متصل می شود و از آن فرکانس هايی خارج شده و به نخاع منتقل شده و از آنجا به عصب مثانه و روده انتهايی منتقل می شود. البته اين دستگاه همچون يک سيستم کنترل از راه دور عمل می کند که کنترل کننده آن در خارج از بدن قرار دارد و در اختيار بيمار گذاشته می شود.

به اين ترتيب فرکانس های ارسالی با انتقال حس پر شدن مثانه و روده انتهايی، عمل خروج ادرار و مدفوع را تسهيل می کنند. بر پايه همين فيزيولوژی نيز امکان انجام عمل زناشويی برای بيمار فراهم می شود.

گفتنی است، زمان بندی برای انجام عمل دفع طبق عادت بيمار و توسط خود وی تنظيم می شود.

البته پروفسور نعمتی و همکارانش درصدد هستند اين روش را به گونه ای توسعه دهند تا در تمام بيماران قطع نخاعی قابل انجام باشد.

پروتزهايی که سخت نيستند

از آنجا که هر ساله پروفسور نعمتی، طرح تازه ای را برای رسيدن به   شيوه های درمانی جديدتر به عهده می گيرد از وی در ارتباط با چشم انداز آتی کارهايش می پرسيم. وی هم به ساخت پروتزهايی از جنس الياف کربنی اشاره کرده و می گويد: با ساخت اين پروتزها، می توان از پروتزهای ديسکی با جنس نرم به جای پروتزهای کنونی که از جنس تيتان هستند، استفاده کرد.

***