تعجبی ندارد که بگوئیم: بسیاری از افراد نخاعی مبتلا به دردهای حادو مزمن هستند. معمولا" این دردها درمفاصل شايعتر می باشند. دستهای افراد نخاعی علاوه بر اینکه لازم است کارهای خود را انجام دهند، مجبورند برای جابجا کردن ويلچر (حتی ويلچرهای رکابی ) جور  پاها را نيز بکشند. بنابراين هيچ کسی از شنيدن اينکه اکثر دردهای مزمن مفاصل در ناحيه شانه وجود دارند، تعجب نخواهد کرد.

دردهای حاد شانه ها شايع است.

بر اساس مطالعات زيادی که انجام شده، نحوه شيوع درد شانه ها مشخص گردیده است. يک تحقيق بين المللی که بر روی بيش از 600 نفر از افراد انگليسی، کانادايی و آمريکايی مبتلا به ضايعه نخاعی انجام شده و به مدت بيش از 20 سال طول کشیده است ، نشان داده که حدود يک سوم اين افراد از درد شانه ها شکايت داشتند. همچنین درمطالعه دیگری که طی يک دوره طولانی مدت انجام شد، نتایج حاصله نسبتا" شبيه هم بودند. از 751 آمريکايی نخاعی که حداقل 10 سال از آسيب آنها  می گذشته ، 280 نفر يعنی 37درصد آنان در ناحيه شانه دارای درد يا گرفتگی بودند.

 مطالعات ديگری گزارش داد که 30 تا بيش از 50 درصد  افراد نخاعی مبتلا به درد شانه بودند. آمار مشابه ای نيز نزد افراد دارای آسيب نخاعی که جزو شناگران مسابقات رقابتی بودند،و هیچیک هم درسطح قهرمانی نبودند دقيقا" مطابق آمارهای ذکر شده گزارش گرديده است.

عوامل موثردرپيش بينی بروزدرد

با چه چيزهايی می توان بروز درد شانه ها را پيش بينی کرد؟

عجیب بود که در مطالعات بين المللی هيچ اطلاعاتی وجود نداشت که میزان تاثیر فعال بودن، مشغوليت داشتن و يا استقلال افرادرا مشخص کند. راههای مختلفی برای اندازه گيری ميزان فعال بودن افراد بعد از گذشت چند سال (يعنی زمان کارکردن و ساعاتی که فرد خارج از بستر سپری می کندو يا روزهايی را که در طول هفته بيرون از منزل بوده است و يا مقدار مراقبتی که پرستاران ازاو انجام داده اند) وجود داشت. امادر واقع، مطالعات ديگری عملا" نشان داد که شکايت از درد شانه ها در ميان آن دسته از افرادی که بيکار هستند.شايعتر است.

سن فرد و مدت زمانی که از آسيب او می گذرد چه تاثيری دارند؟

 آيا باتوجه به اين موارد(سن ومدت ضایعه) ، درد شانه ها قابل پيش بينی است؟ با وجود اينکه برخی از پژوهشگران احتمال بروزدرد شانه ها را در ميان افراد مسن تر، و افرادی که مدت طولانی تری آسيب ديده اند، بيشتر می دانند، ولی بعضی از آنان اين موارد را تاثير گذار نمی دانند. اما بنظر می رسد که هنوز هم دراین مورد اتفاق نظروجودندارد.

 

بنابراين واقعا" با چه چيزهائی می توان درد شانه را پيش بينی کرد؟

 برخی از مطالعات، "استفاده ازويلچرهای دستی" را به عنوان يک عامل موثر دربروز درد شانه هامورد توجه قرار داده اند. براساس تحقيقات بعمل آمده بر روی 3 مليت مذکور، احتمال بروزدرد شانه ها نزدآندسته از افرادی که از ويلچرهای دستی ( بجای بريس و عصاهای زير بغل ) جهت حرکت خود استفاده می کردند ،بعدازگذشت سه سال بيشتر بوده است. اين موضوع در سایر مطالعات انجام شده، متفاوت بود. حتی طی تحقيقی که بر اساس عکسبرداری اشعه ايکس بعمل آمد ، اضمحلال مفاصل شانه های افرادی که ويلچر خود را هل می دادند، بيشتر از افرادی بودکه فقط از عصاهای زيربغل استفاده می کردند. همچنين ابتلا به پاراپلژی رامی توان یکی ازعوامل پیش بینی درنظرگرفت . ازاین رو شايد مهمترین مسئله این باشد که آيا افراد ، سابقه درد شانه داشته اند يا خير!. بطورکلی نيمی از افرادی که تحت مطالعه بين المللی قرار داشتند ،بعد از گذشت 3 سال از زمان پيوستن آنها به مطالعه مذکور ،مبتلا به درد شانه شد ه اند.در مطالعه ای که اخيرا" در ايالات متحده بر روی افراد نخاعی انجام شده مشخص گردید که حدود 3/1 اشخاصی که در يک زمان مشخص تحت نظر بودند بعد از 5 سال درد شانه گرفته اند.

افزايش شدت درد شانه ها

چنانچه شما درد شانه داريد، چه عواملی باعث ايجاد آن و يا وخيم تر شدن آن می گردند؟ پاسخ های مختلفی که براساس تحقيقات بعمل آمده توسط تعدادزیادی از پژوهشگران به اين سئوال ، داده شده اندبسیارجالب توجه هستند.ازجمله عوامل مهم تشدیددردبه مواردزیر اشاره گردیده است:

هل دادن ويلچر مخصوصا" در خارج از منزل و درزمينهای با سطوح ناهموار و ناجور، نحوه نقل و انتقالات ، جابجاکردن وزن بدن ، رانندگی با وسائط نقليه(موتوری ) ،نوع لباسهای تنه فوقانی،
ودر مورد ورزشها ؟ طی يک مطالعه مشخص شد که 77% تمامی افراد نخاعی که به ورزش می پرداختند، از درد شانه ها شکايت داشتند.

صرف نظر از عواملی که باعث درد شانه می شوند يا نمی شوند، بطورکلی آن چيزهايی که باعث تشديد و وخامت آن می گردند، واضح بنظر می رسند.بنابراین وقتی ما در باره اصول و مکانيزم آسيب شانه ها حتی در بين افراد غير نخاعی می انديشيم،متوجه عوامل تشدیدکننده درد نیزمی شویم.

پنج نکته مهم که بايد آنها را بخاطر سپرد :

در اينجا به ذکر پنج موضوع می پردازيم که بايستی در مورد شانه ها اطلاع داشته باشيم.   

1-   ما می دانيم حرکت دادن مکرر دستها به سمت بالا يا نگهداشتن آن در بالای سرتان يا به سمت بيرون ( شبيه حرکتی که شناگران انجام می دهند ) نيروهای وارده به شانه هايتان را که باعث حرکت بدن شما به سمت جلو می شوند ، می تواند افزايش دهد. اين مسئله باعث درد، سفتی و خستگی شانه ها خواهدداشت. آيا شما دائما" به قفسه های بلند دست می برید؟ وقتی شما صندلی خودتان را هل می دهيد ،آرنجهای شما به سمت بيرون خم می شوند؟ حتی اين موارد نيز می توانند نيروهای وارد بر شانه های شما را افزايش دهند. طبیعی است که ،شما نمی توانيد دسترسی ها را متوقف کنيد و نمی توانيد ويلچرتان را هل ندهيد. ولی باید اصلاحاتی را درحرکتهای خود به وجود آوريد. مثلا"محدوده های کاری تان را طوری آرايش دهيد که کمتر با چيزهای بالای سرتان سر و کار داشته باشيد. در مورد روشهايی که نحوه نشستن شما بر روی ويلچر را اصلاح می کند، فکر کنيد، بطوری که دستهای شما هنگام هل دادن ويلچر به بدنتان کمی نزديکتر قرار گيرند. امتحان کنیدکه :درمورد پائين تر آوردن دسته ی صندلی ويلچر و نزديکتر کردن آن چطور خواهد شد؟ استفاده از تشکچه ای که باعث شود شما بالاتر از سطح چرخ قرار گيرد چگونه خواهد بود؟ در مورد صندلی باريکتر نظرتان چيست؟ ( ولی بخاطر داشته باشيد که : زمانی که راه حلهای مذکور را امتحان می کنيد؟ از چيزهای ديگری که ممکن است بر روی بدنتان تاثير گذار باشند، ( مخصوصا" بر روی پوست و وضعيت استقرار بدنتان، هوشيار باشيد). آيا شما يک صندلی برقی را امتحان کرده ايد؟ استفاده از صندلی برقی به عنوان يک راه حل موثر، به ميزان شدت درد بستگی خواهدداشت.

 2- ما می دانيم که فشارهای مزمن يا نيروهای واردبر شانه ها ، نيروی خيلی زيادی را به درون مفصل شانه، وارد می آورد. به خصوص اين موضوع زمانی مصداق دارد که در هنگام حرکت باویلچردستانتان در سمت خارج بدن قرار گیرد. به کار يک ژيمناستی که درسمت خارج خرک کار می کند يا در حال انجام حرکات روی کف زمين است فکر کنيد. حالا به شستشوی رخت ولباسها يا به جابجائی روی يک مبل و يا به سوار شدن دریک وسيله نقليه بلند فکر کنيد. خيلی فرق نمی کند. زیرادرهرحال فشار زیادی برروی شانه ها وارد می شود.شما نمی توانيد انجام کارهای خود را متوقف کنيد ،ولی می توانيدباتدابیرلازم نيروهايی که به شانه هايتان وارد می شود را کمتر کنيد.مثلا"برای نشستن روی ویلچرتان می توانید از یک مبل مناسب یااز نيمکت حمام استفاده کنيد که ارتفاع آن به ارتفاع ويلچرتان نزديکتر باشد. اين مسئله باعث می شود که مقدار بلند شدنی که شما جهت جابجائی  به آن نياز داريد واقعا"کاهش پيدا کند. البته استفاده از يک تخته مناسب برای جابجائی نیز می تواند فشارهای واردبر روی شانه های شمارا بطورقابل توجهی کاهش دهد. حداقل در بسياری از مواقع بايد اقداماتی را که باعث به حداقل رساندن تعداد جابجائی ها ی اجباری شمامی شود ،بکاربگیرید.

 3-   همچنين بايد بدانيم که عدم توازن عضلانی يعنی وقتی عضلات در يک طرف مفاصل قويتر  از سمت ديگر باشند، در ايجاد فرسايش شانه ها نقش خواهند داشت. برای نمونه حرکت دادن ويلچر ( چرخاندن چرخ) فقط عضلات سمت جلوئی شانه های شما را تقويت مي کند. در واقع در اين حالت ، جهت تقويت ماهيچه های عقبی مفاصل شانه عملا" نیروی بسيار ناچيزی اعمال مي گردد.دراین رابطه برخی از پزشکان توصيه می کنند به عنوان بخشی از تمرينات ، ويلچرتان را به سمت عقب حرکت دهيد. آيا لازم است در اين مورد تدبیر ديگری هم بکنيد؟ بايد در فکر تمريناتی باشيد که بر خلاف نيروی مقاومت عمل می کنند ( يعنی پائين آوردن دستهااز بالای سر و عقب نگهداشتن آنها از جلوی شما ) . دستگاههايی که می توانندبه هنگام اجرای حرکات ،نيروهای مقاومت رابرای شما فراهم کنند تقريبا" در بسياری از مراکز بدنسازی یافت می شوند. چنانچه شما نياز به کمک بيشتر يا برنامه های ديگری داشته باشیدمی توانید با يک مربی ورزشی مجرب، فیزیوتراپ(PT)  يا کاردرمان(OT )مشورت نمائيد.

4-   می دانيم که شانه ها از طريق وضعيت استقرار بدن تحت تاثير قرار می گيرند. ما فقط در باره بدن شما "به هنگام حرکت با ويلچر" صحبت می کنيم. ولی وضعيت بدن شما هنگامی که شمادرحالت نشسته قراردارید، مخصوصا" در موقع فعاليت خيلی حائز اهميت است. طرز نشستن شما، خم شدن حتی خوابيدن، نيروهای منتقل شده به مفاصل شانه های شما را تغيير می دهد. در يک آينه خودتان را از پهلو نگاه کنيد. گوش تان، شانه تان، مفصل ران و محور صندلی شما بايستی در يک خط مستقيم و عمود بر زمين قرار داشته باشند. در غير اين صورت ، بايستی در طول زمان بوسيله متخصصين PT يا OT  که در رابطه با بهبود وضعيت بدن و تجهيزات و مناسب سازی اطلاعات دارند، تحت نظر قرار گيرند.

5- بالاخره اينکه، ما می دانيم که دستگاه اسکلتی عضلانی هر شخص با افزايش سن دچار تغيير و زوال می شود. قوای بدنی با افزايش عمر در هر دهه زندگی کاهش می يابد. تحليل غضروفهای بدن و بروز آرتروز در افراد نخاعی بيش از حالت طبيعی اتفاق می افتد.اما شما چه کاری بايد انجام دهيد؟ اين را بدانيد که هيچکسی از آسيبها در امان نيست و هيچکس هم فنا ناپذيرنمی باشد.بنابراین روشهايی را انتخاب کنيد که آسيبها را به حداقل ممکن برساند و تا آنجا که ممکن است عوارض را از جمله تغییرات مربوط به افزايش سن را به تاخير بياندازد. اگر شما تا حالا درد داشته ايد، از همکاری شخصی که در مورد راه حل مشکل شما اطلاعات داشته باشد می توانيد کمک بگيريد.  

بخاطر داشته باشيد که : يکی از بزرگترين اقدامات در مورد پیشگیری درد  شانه ها در آينده، انجام اقدامات سريع و به موقع می باشد. البته تنها درد را از خودتان دور نکنيد. بلکه علل ايجاد درد و عوامل تشديد کننده آنرا پيدا کرده و آنرا تغيير دهيد.

 

****

    منبع:مقاله: " دردمزمن شانه ها" - مترجم:مهندس عباس  کاشي(ohealth2007@yahoo.com)- انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان - مردادماه 1387- برگرفته از:سایت : mailto:healthresources@craighosptial.org