خطر ايجاد اختلال عصب در ناحيه مچ دست

در جانبازان دچار ضايعه نخاعي يا قطع عضو اندام تحتاني

www.isaarsci.ir

مقدمه:

 روي سخن با جانبازان عزيزي است كه از درد و يا بي حسي و احساس دردناك سوزن سوزن شدن در دست رنج مي‌برند. آيا شما تاكنون چنين مشكلي را تجربه اي كرده‌ايد؟

جانباز عزيز، اگر از ويلچر استفاده مي كنيد بعلت فشار بيش از حدي كه به ناحيه مچ دست شما وارد ميشود در معرض ابتلاء به اين بيماري هستيد بطوريكه بين حداقل عمر تا 70% افراد دچار قطع نخاع و پاراپلژيك كه از ويلچر استفاده مي كنند اين مشكل را ذكر مي كنند.

جانباز عزيز، اگر بعلت فلج يا ضعف اندامهاي تحتاني از عصاي زير بغل يا حتي عصاي دستي استفاده مي كنيد، باز هم بعلت اعمال فشار بيش از حد و مداوم به ناحيه مچ دست‌ها احتمال ايجاد اين بيماري در شما بسيار زياد است.

علائم اين بيماري گاهي خفيف است اما اگر به آن توجه نشود از آنجائي كه وضعيت اعمال فشار به مچ دستها ادامه خواهد داشت قطعا” بيماري پيشرفت مي كند و در صورت پيشرفته شدن بيماري منجر به اسيب شديد و حتي غير قابل برگشت عصب شما در ناحيه مچ دست مي شود. بنابراين آگاهي كافي از اين بيماري به شما كه در معرض ابتلاء هستيد كمك ميكند كه هر چه سريعتر نسبت به تشخيص صحيح و درمان دقيق آن اقدام كنيد.

تعريف:

سندرم تونل مچ دستي، بيماري رنج‌آور و ناتوان كننده‌اي است كه در اثر افزايش فشار داخل كانال مچ دستي ايجاد شده و در نتيجه آسيب به عصبي كه از داخل كانال رد ميشود (عصب مديان ) رخ ميدهد. به هر عليت از جمله استفاده بيش از حد از مچ دست، اين فشار افزايش يابد منجر به كاهش خون رساني به عصب در اثر تنگي عروق شده و مجموعه‌اي ازعلائم و نشانه‌ها را پديد مي آورد كه مشخص كننده اين سندرم است. اين سندرم در افراديكه از دستهايشان استفاده زيادي بعمل مي آورند بيشتر ديده ميشود بعنوان مثال جانبازاني كه دچار قطع نخاع پشتي يا كمري هستند و يا بعلت قطع اندامهاي تحتاني شان نياز به استفاده بيش از حد از دستها جهت حركات جابجائي و انتقالي دارند بطور شايعي دچار سندرم ميشوند.

ساختمان تونل مچ دستي:

ديواره‌هاي اين تونل از استخوانچه‌هاي مچ دست تشكيل شده است. (دو استخوانچه در سمت داخل، دو استخوانچه در سمت خارج و دو استخوانچه كف تونل را تشكيل ميدهد) سقف تونل كه در امتداد كف دست در ناحيه مچ ديده ميشود از جنس ليگامان بوده و ادامه فاسياي ناحيه ساعد مي باشد. عصب مديان به همراه 9 تا 10 تاندون از داخل اين تونل رد ميشوند ( شكل 1) چهار تاندون مربوط به عضله خم كننده عمقي انگشتان است و يك تاندون متعلق به عضله خم كننده دراز انگشت شست و گاهي نيز تاندون مربوط به عضله خم كننده راديال مچ دست نيز از داخل تونل رد ميشود. مشخص ميشود كه عصب مديان در ميان تاندونهاي فوق در فضاي نسبتا” تنگي قرار داشته و به سمت كف دست و انگشتان ادامه مسير مي دهد.

فاكتورهاي خطر در ايجاد سندرم تونل مچ دستي:

1-سنين ميانسالي و بيشتر 60-30 سالگي

2-برخي مشاغل كه از حركات تكراري و شديد مچ دست استفاده زيادي مي برند. همچون تايپيست، پيانيست‌ها، ويلچرسواران و استفاده ناصحيح از عصا و ....

3-در زنان 4-3 برابر بيشتر از مردان رخ ميدهد و گمان مي رود تا حدودي به حرفه و شغلهاي خاص آنها مربوط شود.

4-گاهي بصورت خانوادگي ديده مي شود.

5-دست غالب معمولا” بيشتر درگير ميشود و اگر دو طرفه باشد علائم معمولا” در دست غالب شديدتر است.

6-بيماران دچار ديابت ، نقرس، آرتريت روماتويئيد، كم كاري تيروئيد و ....

7-گاهي در دوران حاملگي و معمولا” در سه ماهه سوم رخ مي دهد و اكثرا” پس از زايمان خوب مي شود.

علائم سندرم تونل مچ دستي:

بيماران اكثرا” از خواب رفتگي ،‌بي حسي و گزگز و مورمور يا سوزن سوزن شدن انگشتان در قلمرو عصب دهي عصب مديان (شكل 2 ) شكايت دارند. بسياري از بيماران نيز از درد مچ دست در شب يا پس از كارزياد با دست يا انگشتان شاكي هستند و يا از خواب رفتن شديد دست و انگشتان توام با درد و ناراحتي شبانه كه منجر به بيدار شدن از خواب ميشود رنج مي برند به حدي كه مجبورند با تكانهاي مكرر دست و يا مالش آن، اين احساس ناراحتي را موقتا” رفع نموده و مجددا” بتوانند بخوابند.

در موارد پيشرفته بيماري، ضعف انگشتان شست و اشاره توام با لاغري عضلات مربوطه رخ ميدهد و منجر به سقوط اشياء از دست مي گردد. در پاره‌اي موارد بيمار از درد ساعد، آرنج يا شانه به تنهائي ، ممكن است شاكي باشد و يا درد مچ دست ممكن است به هر منطقه‌اي از اندام فوقاني ( از گردن تا نوك انگشتان) ارجاع داده شود زيرا عصب مديان از ريشه‌هاي عصبي گردن C6 تا T1 عصب دريافت مي كنند.

نشانه‌هاي باليني سندرم تونل مچ دستي:

1-ممكن است كاهش حس لمس در محدوده عصب دهي عصب مديان ( شكل 2 ) مشاهده شود اما عليرغم شكايات حسي بيمار اغلب در مراحل اوليه بيماري در معاينه قابل كشف نيست.

2-نشانه فالن: اگر مچ هر دو دست را در حالت كاملا” خم شده ازپشت بهم وصل كنيم (شكل 3) و بمدت حداكثر 60 ثانيه نگهداريم چنانچه در انگشتان مربوط به محدوده عصب مديان (شكل 2) گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن يا كرختي و بي‌حسي ايجاد شود، تست مثبت مي باشد.

3-نشانه تينل: اگر بوسيله نوك انگشت اشاره روي تونل مچ دستي بيمار ضربات ملايمي بصورت دق كردن وارد كنيم و در محدوده انگشتان عصب مديان ايجاد علائم گزگز و مورمور يا سوزن سوزن شدن يا احساس برق گرفتگي بوجود آيد مثبت تلقي ميشود.

4-تست فشار روي عصب مديان ( تست دور كان): چنانچه بمدت حداكثر 60 ثانيه روي تونل مچ دستي فشار ملايمي وارد كنيم و علائم گزگز و مورمور يا بي حسي يا سوزن سوزن شدن و كرختي در انگشتان مربوط به عصب مديان ايجاد شود تست مثبت مي باشد.

5-ضعف عضلات ناحيه كف دستي انگشت شست بهمراه تحليل و لاغر شدگي اين عضلات در موارد شديد و طول كشيده اين سندرم ديده ميشود.

تشخيص كلينيكي سندرم تونل مچ دستي:

اين سندرم بخاطر علائم و نشانه هاي خاص خود، تشخيص كلينيكي دارد ليكن اكثرا” در مراحل اوليه بيماري ، در معاينه فيزيكي هيچ علامتي ممكن است يافت نشود در اين حالت تشخيص بايد بر اساس حضور علائم و فاكتورهاي خطر صورت گرفته و توسط بررسي هدايت عصبي (نوار عصب و عضله ) تاييد تشخيص صورت پذيرد.

تاييد تشخيص كلينيكي سندرم تونل مچ دستي:

قابل اعتماد ترين و بهترين وسيله براي ارزيابي وضعيت عملكردي عصب مديان، استفاده از الكترود ياگنوز يا نوار عصب و عضله مي باشد كه اهميت زيادي در تشخيص ،‌تعيين پيش آگهي و وضعيت آينده عصب و تصميم گيري صحيح درماني،      رد كردن ساير مشكلات اعصاب محيطي و يا درگيري ريشه هاي عصبي گردني و مشخص شدن شدت درگيري عصب مديان دارد.

درمان سندرم تونل مچ دستي:

1-استراحت نسبي در ناحيه مچ در موارد جديد و خفيف كه گاهي موجب بهبودي ميگردد.

2-درمان حمايتي شامل استفاده از اسپلينت مچ دستي ( Wrist Splint ) ميباشد (شكل 4) كه بايد دفت كرد در ناحيه مچ دستي هيچگونه انحنايي چه در جهت كف دست يا بطرف پشت دست نداشته باشد ( حداكثر زاويه قابل قبول 10 درجه زاويه در مچ دست به سمت پشت دست ميباشد ) . توصيه ميشود بمدت 3 هفته بطور مداوم بسته شود و تنها بهنگام شستشو باز شود يا بمدت 6 هفته هر شب طي خواب استفاده شود. بهترين پاسخ درماني به اسپيلنت در سه ماه اول شروع علائم است در صورت مزمن شدن بيماري اگر يك ماه از مصرف مداوم اسپيلنت گذشت و علائم فروكش نكرد بايد از روشهاي ديگر درماني استفاده كرد.

3-درمان دارويي: استفاده از داروهاي مسكن غير كورتوني يا كورتوني گاهي مفيد است اما در بين آنها موثرترين روش تزريق كورتون بداخل كانال مچ دستي ميباشد.

4-توانبخشي بوسيله حركات كششي هر دو جهت در مچ دست بوسيله دست سالم بهمراه حركات ورزشي تقويت عضلات ساعد و مچ زير نظر متخصص، از مهمترين نكات جلوگيري از عود سندرم مي باشد.

5-درمانهاي فيزيكي بوسيله مداليته هاي فيزيوتراپي از جمله اولتراسوند،TENS ، ليزر كم توان، جزء بي ضررترين درمانها محسوب مي شود.

6-جراحي در مواردي كه درمان هاي ديگر بي نتيجه بوده‌اند يا شدت بيماري بسيار زياد باشد اعمال مي گردد.

عوارض ناشي از عدم درمان سندرم تونل مچ دستي:

سندرم تونل مچ دستي كه درمان نشده باشد گاهي منجر به آسيب دائمي عصب مديان شده (برخي يا همه رشته‌هاي عصبي از بين ميروند) و در نتيجه اختلال حسي يا حركتي دائمي بوجود مي آيد و لذا توجه به اين نكته بسيار مهم است و هرگز نبايد اجازه داد كه اختلال عصب منجر به ضايعه دائمي عصب گردد.

عوارض ناشي از درمان در سندرم تونل مچ دستي:

در صورت استفاده از مسكن‌هاي خوراكي غير كورتوني يا كورتوني، عوارض گوارشي، كليوي و كبدي و ... ممكن است ظاهر شوند.

در صورت تزريق موضعي كورتون عوارض بصورت تغييرات پوستي ( بي رنگ شدن و نازك شدن پوست ناحيه تزريق )، پارگي تاندون، آسيب به عصب و ... وجود دارد.

عوارض ناشي از جراحي ناشايع بوده معهذا بيش از همه احتمال دارد عمل قطع ليگامان پوشاننده سقف كانال مچ دستي، بطور ناقص انجام شود كه منجر به عود سندرم خواهد شد. ساير عوارض شامل آسيب به عصب يا شاخه‌هاي كف دستي عصب، ايجاد اسكار ضخيم و كلفت در محل برش جراحي، چسبندگي تاندونهاي منطقه و... باشد.

بي عارضه ترين و مطمئن‌ترين روش درمان اين سندرم استفاده از روشهاي فيزيكي و حمايتي مي باشد ضمن آنكه بيماريهاي زمينه‌اي همراه از جمله ديابت، نقرس و ... را بايد كنترل كرد.

يكي از روشهاي بسيار مؤثر و كاملا” بي خطر كه اخيرا” مطرح گرديده و در بسياري از تحقيقات نيز به اثبات رسيده است استفاده از نوعي انرژي ليزر به نام ليزر كم توان يا Low level laser therapy ميباشد كه طي جلسات متعدد ( معمولا” 10 جلسه ) تابش اشعه ليزر كم توان روي ناحيه مچ دست، موجب بهبودي علائم مي گردد از جمله مشكلات استفاده از اين تكنولوژي، گران بودن تجهيزات و امكانات مورد نياز آن مي باشد.

****

منبع : مقاله " خطر ايجاد اختلال عصب در ناحيه مچ دست در جانبازان دچار ضايعه نخاعي يا قطع عضو اندام تحتاني " - تهيه کننده :  گروه پژوهشی خدمات توانبخشی - انتشار پژوهشکده  مهندسی و علوم پزشکی جانبازان

بازگشت به صفحه اصلی