شما به عنوان یک فرد نخاعی می دانیدکه گاهی اوقات انجام برخی از فعالیتهای
روزمره برای تان مشکل است. مثلا"کارهائی مثل مسواک زدن یا نشستن و جداشدن
ازروی ویلچر ممکن است برای شما خیلی سخت باشد. اما اگرشما یکی
ازمعدودافرادنخاعی باشیدکه دردرا هم تجربه کنید،به نظرمی رسد انجام
یکسری ازفعالیتهای روزمره برای شما غیرممکن باشد.درحقیقت اگر درد، مانع
ازاین شودکه شما بتوانیدکارهای خودراانجام دهید،درواقع حتی بیشتراز ضایعه
ای که دارید باعث ناتوانی شماخواهدشد.
احتمالا" شما گاهی اوقات
عبارت "کیفیت زندگی"(QOL) را شنیده اید.این عبارت برای توصیف میزان رضایت
یک شخص از زندگی خود ،باتوجه به احساسات،وضعیت بدنی، توانائیها، وجنبه های
اجتماعی بکاربرده می شود.کسانی که کیفیت زندگی آنان
بالاترباشد،معمولا"رضایت بیشتری اززندگی خوددارند.به عبارت دیگر،افرادی که
کیفیت زندگی پائین تری دارند،اغلب دارای یک زندگی ناسالم، ناخوشایند و
ناخشنودهستند.
طی مطالعاتی که درمرکزملی آمارواطلاعات ایالات متحده انجام شده است،
پژوهشگران میزان رضایتمندی دوگروه ارافرادنخاعی راموردمقایسه قرارداده
اند.آنان دوگروه رادرنظرگرفتند که افرادهردو گروه ازنظرسنی، جنسیت، وضعیت
نورولوژیکی ویکسری ویژگیهای معین دقیقا" مشابه بودند. تنها تفاوت میان
دوگروه،این بودکه یک گروه بطورقابل ملاحظه ای درد داشتند،و گروه دیگرهیچ
نوع دردی نداشتند.جای تعجب وجودنداشت:افرادی که درد راتجربه می کردند،کیفیت
زندگی آنان نسبت به کسانی که دردنداشتند،کاهش پیدا کرده بود.
بدیهی است که اگردرد
برروی کیفیت زندگی فرد تاثیرمنفی داشته باشد ،برای او یک مشکل جدی محسوب
خواهدشدو برای حل آن لازم است که ازموثرترین روش ومهارت درتمامی جنبه های
زندگی استفاده گردد.وقتی شما ازیک روش مناسب برای حل مشکل خوداستفاده
نمائید، بدیهی است که بهترمی توانیداثرات دردرا کنترل کنید.چنانچه شما
دردخودراکنترل نمائید،درواقع کیفیت زندگی خودراارتقاء خواهیدداد.
تاآنجاکه ممکن است مشکل را به وضوح شناسائی کنید.برای اینکار مراحل زیررا
انجام دهید:
- فهرستی از تمام راه حلهای ممکن که درتوان شمااست ، تهیه کنید.
- فهرست مذکوررامرورکرده وراه حلی راانتخاب کنیدکه بهترین روش برای حل مشکل
شماخواهدبود.
- راه حل انتخابی رابکارببندید.
- ازخودتان بپرسیدکه:" آیا روش انتخابی موثرواقع شده است یا خیر؟ ".
- اگرمشکل شمابرطرف نشد،ازراه حلهای دیگراشتفاده کنید.
اگردرد بیشترازشش ماه بعدازضایعه ادامه پیداکند، به عنوان درد"مزمن" محسوب
می شود.معمولا" افرادنخاعی دو نوع دردمزمن راتجربه می کنند:
1) دردهای اسکلتی – عضلانی :این دردهااکثرمواقع درناحیه شانه ها،آرنج ومچ
دستهاوجودمی آیند.درواقع مفاصل این قسمتها برای فعالیتهايي مانند جابجائی و
هل دادن ویلچرطراحی نشده اند،به همین دلیل این دردهادراثر تداوم نیروهای
فرسایشی به وجودمی آیند. این مسئله به این مفهوم است که باافزایش سن احتمال
داردکه این دردها نیز افزایش می یابند.
2) دردهای عصبی :این دردها معمولا"به صورت ناگهانی،تیرکشیدن،یا احساس سوزش
هستند ودرسطح ضایعه وپائین آن حس می گردند.هیچکسی دقیقا"نمی داندکه این
دردها به چه دلایلی ایجادمی شوند،ولی احتمالا"با اختلالاتی که درپیامهای
عصبی بین نخاع ومغزایجادمی شوند،ارتباط دارند.
کنترل دردهای جسمی به این صورت است که بدانید چگونه باید علائم درد را
(ازجمله درد،سوزش وغیره) درمان نمائید.باوجوداینکه معمولا"برای درمان علائم
درد ازداروها استفاده می شود، اما نوع داروهائی که مورداستفاده قرارمی
گیرند،به نوع وشدت دردبستگی دارد.هدف استفاده ازدارو این است که تاآنجاکه
امکان دارددردکاهش پیداکند.به همین دلیل گاهی اوقات یافتن داروی مناسب
ویاترکیبی ازداروها که برای شماکارآئی داشته باشد،نیازبه زمان دارد.داروها
اغلب به صورت کامل دردراازبین نمی برند، به همین دلیل اگردردبه خوبی کنترل
نگردد، همان مقدار دردی هم که دربدن حس می شود،می تواندبرروی کیفیت زندگی
تاثیربگذارد.
کنترل درد بااستفاده
ازرفتار
بسیاری ازافرادنخاعی که
دردراتجربه می کنند، جهت شرکت درفعالیتها قادربه تصمیم گیری نیستندودلیل آن
هم دردی است که دارند.بعضی ازافراد نیز ازاین جهت در فعالیتها شرکت نمی
کنند که می ترسند،انجام فعالیتها باعث افزایش دردآنان گردد.
دراین باره فکرکنید: به جای پرهیزازشرکت درفعالیتها وترس ازدرد، خیلی
بهتراست که درجستجوی راههای شرکت درفعالیتهاباشید.افرادی که هیچ کاری نمی
کنندبه احتمال زیادبیشتربه دردفکرمی کنند،که این مسئله می تواندباعث
بدترشدن دردگردد. به علاوه کسانی که برای پرهیزازدرد،کاری انجام نمی
دهند،درواقع خودرامحدود می کنندواین مسئله فقط به ناتوانی آنان اضافه می
نماید.
فکرخوبی است که افرادنخاعی که دارای درد هستند،خودرامشغول نگه دارند.اگرشما
خودتان رامشغول نمائید، این امکان وجودداردکه به دردفکرنکنید.شما می توانید
باانجام کارهائی که به آنها علاقمندهستید، به بهترین نحو
دردخودرامحدودکنید.
دردبعضی ازافرادنخاعی، به خصوص کسانیکه دردهای اسکلتی-عضلانی دارند،وقتی که
دریکسری ازفعالتیها شرکت می کنند،ممکن است بیشترشود.اگرفعالیتی لذت بخش است
وشما دوست داریددرآن شرکت کنید، انجام دادن آن ممکن است برای شما بهترین
موقعیت محسوب شود.این چرخه یعنی انجام دوره ای فعالیت واستراحت می تواندراه
مناسبی برای بهبودتحمل وتوانائی شما برای اجرای برخی فعالیتها به حساب آید.
گراهام سی سون(Graham Sisson) دارای ضایعه پاراپلژی T6 بوده وفهمیده است که
انجام بعضی ازفعالیتها برای اوخیلی مفیدهستند.او می گوید:" من درمفاصل
وعضلات خوداحساس دردداشتم.ولی متوجه شدم که انجام یکسری ازفعالیتها مانند
باغبانی ، برایم مفیداست. باغبانی یکی ازسرگرمیهای اصلی من محسوب می
شود.گاهی اوقات بعدازکارکردن دربیرون،دردمن شروع می شود،ولی تاوقتی که کارم
به اتمام برسد، به کندن و بیل زدن ادامه می دهم .حالا،من کارم رابه قسمتهای
کوچکتر ودوره های زمانی طولانی تر تقسیم بندی کرده ام.این کارباعث شده که
بدن من بتواندخودرا ترمیم کند. هنوزهم من همه کارهاراانجام می دهم،ولی
آنهاباعث نمی شوندکه درد من بیشترشود.
مرحله بندی انجام
فعالیتها
1- تمام فعالیتهائی که دائما"انجام می دهیدوباعث افزایش دردیاخستگی شمامی
شوندرافهرست کنید.برای مثال اگرتایپ کردن دررایانه منجربه افزایش دردشمامی
شود،درلیست خودبنویسید:"تایپ کردن دررایانه".
2- موقع انجام دادن فعالیتهائی که درلیست خوددرج کرد ه اید،مدت زمانی که
طول می کشد آن فعالیت باعث دردیا خستگی شماگردد،رایادداشت نمائید.برای مثال
اگربعداز30 دقیقه تایپ دررایانه دچاردردیا خستگی می شوید، آنرا یادداشت
کنید.
3- زمان محدودی رابرای انجام فعالیت موردنظر مشخص نمائید ،بطوری که کمتراز
مدت زمانی باشدکه باعث بروزدردیا خستگی می گردد.موقعی که درحین انجام آن
فعالیت به زمان تعیین شده رسیدید،کارخودرامتوقف کرده واستراحت نمائید.برای
مثال بعداز15 دقیقه تایپ رامتوقف واستراحت کنید.
4- بعدازدوره استراحت مجددا"فعالیت خودراآغازنمائید.زمانی راکه شما به
استراحت می پردازیدممکن است خیلی متغیرباشد.شما بایدزمان کافی برای استراحت
وادامه فعالیت خودداشته باشید ،بنابراین براساس روش ذکرشده درشماره های 2
و3 اقدام کنید.
5- سعی نکنیدباسرعت دادن به فعالیت آنراسریعترکامل کنید.شمابایدهمواره به
آرامی میزان استقامت وتوانائی خودراافزایش دهیدواین کاررا باافزایش مقدار
زمانی که برای انجام آن فعالیت سپری می کنید،انجام دهید.همیشه درنظرداشته
باشیدکه دوره های استراحت شمابه اندازه کافی باشد.
کنترل درد بااستفاده
از محیط
ممکن است تعجب کنید ،ولی محیط می تواندبرروی دردشماتاثیرداشته باشد.اگرمحیط
خانوادگی یا کاری شمااسترس زاباشد،به احتمال زیاددردشما نیز شدیدتر می
شود.اگرشمایک ویلچرراروی زمین ناهمواریا سربالا هل دهید،این مسئله می
تواندباعث شودکه فشارروی شانه ها،آرنجها،ومچ دست بیشترگردد.
کنترل عوامل محیطی برای به حداقل رساندن تاثیردردبرروی کیفیت زندگی شما از
اهمیت زیادی برخورداراست.بطورکلی بایدازچیزهائی که دراطراف شماوجود دارند و
ممکن است باعث استرس یادرد شوند،آگاهی داشته باشید.بعدازآن می توانید
راههای کنترل محیط خودرانیزپیدا کنید.برای مثال شمامی توانیدبرای اعضای
خانواده و همکاران خودتوضیح دهیدکه چه شرایطی برایتان استرس زاهستند.سپس می
توانید با همکاری هم عوامل استرس را به حداقل ممکن برسانید. مثلا" اگر
هنگام هل دادن ویلچروعبوراززمینهای ناهمواریا سربالائی ها، دچاراسترس و
دردمفاصل می شوید،می توانید از یکی ازدوستان یااعضای خانواده یا همکاران
خود بخواهیدکه درهل دادن ویلچربه شما کمک کنند.حتی ممکن است لازم شود یک
وسیله برقی کمکی به ویلچرخوداضافه کنیدیا آن راعوض کرده و یک ویلچربرقی
تهیه نمائید.
کنترل دردبا استفاده
ازعوامل روحی روانی
عوامل روحی تاثیرخیلی
ملموسی برروی درد دارند.مثلا" افسردگی، اضطراب و استرس در افرادنخاعی ،به
واسطه مشکلاتی که درزندگی روزمره دارند، از مشکلات شایع آنان محسوب می
شوند. ولی شدت این احساسات درافرادنخاعی که دارای درد هستند ممکن است
شدیدترباشند.
هدف اصلی دراستفاده ازعوامل روحی روانی جهت کنترل درداین است که احساسات
روحی روانی شما بهبودپیداکنند.باوجوداینکه افسردگی شرایطی است که بوسیله
متخصصین بهتردرمان می شود،اما همیشه گزینه هائی داریدکه که به بهداشت روانی
شما کمک خواهندکرد.بعضی ازافرادازتخیلات خودبرای کاهش اضطراب واسترس خود
استفاده می کنند.این مسئله به این صورت است که بایداجازه بدهیدتصوراتتان
مانع ازفکرکردن شما درمورددرد گردد. نفس عمیق وتمرینات ورزشی نیز می توانند
راه خوبی برای کمک به ایجاد تصورات ذهنی شما باشند.صحبت کردن باخودروش
دیگری است که برای کاهش تاثیردردبرروی کیفیت زندگی بسیارمناسب می باشد.با
این روش می توانیدبه خودتان توصیه های مفیدرا یادآورشوید. دراین رابطه
بهترین مثالی که می شودارائه داد این است که هرروزصبح به خودتان بگوئیدکه
:" من می توانم دردم راکنترل کنم! درد روی من تاثیری ندارد!" این نگرش به
مرور ودرطول زمان باعث کاهش درد وبهبودکیفیت زندگی شماخواهدشد.
امکان داردشما نتوانیدکه
بطورکامل ازدرد،رهائی پیداکنید،اما می توانیدباکنترل مناسب آن کیفیت زندگی
خودرابهترنمائید.برای اینکه درد راتاحدممکن کم کنید،باید سعی نمائید کنترل
دردرا به عنوان بخشی از برنامه های زندگی خود قراردهید.هرچه شناخت شما
درموردعلل به وجودآورنده دردبیشترباشد، احتمال به حداقل رساندن آن و انجام
فعال ماندن شمانیز بیشتراست. شمامی توانید کارهائی راکه باعث کاهش یا
افزایش دردشما می شوندرا یادداشت کرده و سپس آن دسته از فعالیتهائی که موجب
کاهش دردشمامی شوند رابیشتر و برعکس کارهائی که باعث افزایش درد شمامی
گردندراکمترانجام دهید.این مسئله اراده وتوجه خاصی می طلبد،ولی
اگرواقعا"خواهان انجام دادن کارهایتان هستید،این رابدانید که کنترل درد می
تواند برای شما خیلی مفیدباشد.
****
منبع: مقاله "بهبودکیفیت
زندگی با کنترل درد"-مترجم: مهندس عباس كاشي
(ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان - مرداد ماه
1388 - برگرفته از سایت: http://www.spinalcord.uab.edu : نشریه Pushin' On.
