درچندسال اخیر،تحقیق درموردسلولهای بنیادی ودرمان میلیونها نفرانسان که به
طیف گسترده ای ازبیماریها وعوارض مبتلا هستندباامید بسیارزیادی درحال انجام
است.
سلولهای بنیادی به عنوان" اجزای سازنده" حیات تلقی شده و باعث تشکیل انواع
مختلف بافتها یاسایرسلولهای بدن می گردند.این سلولها ازارزش خاصی
برخورداهستند چراکه قادرنددربدن خودرابازسازی کنند.ازطرفی مقادیرزیادی
ازآنها رامی توان درآزمایشگاه تولیدکرد.امروزه دانشمندان می توانندسلولهای
بنیادی راجداسازی ، تکثیر و احیاء کرده و آنهارابرای جابجائی یا ترمیم
سلولهای آسیب دیده یا مرده دراعضای بدن پیوندبزنند.
محققین دراصل بردونوع سلول بنیادی کارمی کنند: سلولهای بنیادی بالغ و
سلولهای بنیادی جنینی.این سلولها ازانسان وحیوان قابل تهیه هستند.
سلولهای بالغ می توانند دائما"خودشان را دربعضی ازاندامهای بدن بازسازی
کنند.این سلولها ازگذشته برای درمان برخی ازبیماریهابطورموفقیت
آمیزمورداستفاده قرارمی گرفتند.برای مثال سلولهای بنیادی مغزاستخوان برای
تعویض سلولهای خون بیماران مبتلا به سرطان خون و سایرسرطانها بکارمی رفتند.
باوجوداینکه درمان بیماریها بااستفاده ازسلولهای بنیادی بالغ موفقیتهایی
داشته ، اما بکار گرفتن آنها بامحدودیتهای قابل ملاحظه ای نیز همراه بوده
است.به عنوان مثال مقدارسلولهای مذکور بسیارکم ، جداسازی آنها مشکل و
دراکثر موارد تکثیرآنها درخارج ازبدن امکان پذیرنیست و امروزه قادریم تنها
تعدادمحدودی ازانواع آنها راتولیدنمائیم. به همین دلیل اتفاق نظربراین می
باشد که ارزش وقابلیت سلولهای بنیادی بالغ نسبت به سلولهای جنینی کمتری
است.
سلولهای بنیادی جنینی در5 یا 6 روزبعدازباروری درداخل جنین یعنی موقعی که
جنین به شکل یک کیسه توخالی بنام "بلاستوسیت" است،یافت می شوند.این سلولها
از بلاستوسیت جداشده و جهت تولیدردیفی ازسلولهای بنیادی درداخل ظروف کشت
داده می شوند. سلولهای بنیادی جنینی تقریبا"قابلیت وتوان تبدیل به همه نوع
سلول یا بافت رادارند و به آسانی جداگشته ودرمحیطهای آزمایشگاهی رشدداده می
شوند.
تحقیق درموردسلولهای بنیادی
بسیاری ازدانشمندان تحقیقات خودرا به شناخت مزایای بالقوه سلولهای بنیادی
معطوف کرده اند. تحقیقاتی که طی 20 سال اخیر برروی سلولهای جنینی پیوندی
ازحیوانات بعمل آمده منجربه کشفهای علمی قابل توجهی شده است.اما امکان
تحقیق درموردسلولهای جنینی انسان تنها درچندسال اخیر میسرگشته است ونتیجه
این که استفاده ازسلولهای بنیادی جنینی جهت ترمیم سلولهای آسیب دیده یا
مرده بسیارامیدبخش می باشد.به ویژه تحقیق برروی سلولهای جنینی ممکن است
منجربه درمان سرطان ، پارکینسون، وحتی آسیبهای نخاعی گردد.
ازمزایای بالقوه دیگر تحقیق دراین زمینه، استفاده ازروش کاشت هسته سلولهای
بنیادی می باشد.دراین فرایندجابجائی DNA یک سلول تخم نابارورشده با DNA
سلول بدنی افراد صورت گرفته وپس ازآن تخم حاصله جهت تقسیم به شکل یک
بلاستوسیت آماده می شود. به این ترتیب سلولهای بنیادی که ازچنین
بلاستوسیتهائی بدست می آیند،حاوی DNA خودآن فردخواهندبود.بنابراین طی این
روش DNA سلولهای بنیادی تولیدشده باDNA فرد ازنظرژنتیکی مطابقت خواهندداشت
.درنتیجه جابجائی یا ترمیم بافتهای آسیب دیده توسط آنها معمولا" منجربه
ناسازگاری نشده و بافتهای پیوندی که ازسلولهای بنیادی تولید شده اند،پس زده
نمی شوند.
باوجوداینکه برای استفاده ازسلولهای بنیادی لازم است چیزهای بسیار زیادی
فهمیده شوند، اما هنوزهم برای موفقیت این روش موانع زیادی وجوددارند.برای
مثال، نگرانیهائی درمورد تغییر احتمالی خصوصیات ژنتیکی وبیولوژیکی سلولهای
بنیادی حاصله وجوددارد، بطوری که امکان دارد به مرورزمان تمام سلولهای
کاشته شده دربافت دچارچنین تغییراتی شوند.و موقعی که سلولهای حاصله دربدن
افرادکاشت می گردند،در واقع این سلولها باید طوری باشند که کارکرد سلولهای
بدن فعالیت طبیعی داشته و ازپس زدن آنها جلوگیری شود.البته چالشهای کمی
نیزوجودارندکه جلوترمطرح خواهندشد.
علی رغم وجودمشکلات فراوان، محققین مجامع علمی براین عقیده هستندکه درمان
با سلولهای بنیادی منجربه ایجاد یک انقلاب درپزشکی خواهدشد.اصولا" اطلاعات
بدست آمده ازتحقیقات پایه می توانندبرای کشف بیشترعلل بیماریهائی که ناشی
ازآسیب یا اضمحلال و یا مرگ سلولهاهستند،مورداستفاده قرارگیرند. کسانی که
ازسلولهای بنیادی برای درمان بیماریها بهره می برندبراین تلاش هستندکه
مشکلات سلولی راتغییرداده و فرایند هائی رابرای تهیه سلولهای سالم
ایجادنمایندکه برای کل بیماران جامع بوده و عملکردی شبیه سلولهای
خودبیمارداشته باشند.
تحقیق درموردسلولهای بنیادی جنین انسان مناقشات زیادی را به همراه داشته
است. یکی ازاین مناقشه ها درمورد مقوله های اخلاقی وقانونی آغاززندگی وحقوق
جنین می باشد.همچنین بحث خاصی نیز دررابطه با منشاء سلولهای جنینی مطرح
است.تنها بعضی ها درمورد استفاده ازسلولهای بنیادی تهیه شده ازجنین حاصله
ازتخم واسپرمهای اهداءشده ازداوطلبینی که قصدباروری نداشته اند ،راپذیرفته
وبرخی هم باآن مخالفت کرده اند. عده ای نیزفقط استفاده ازسلولهای تهیه شده
ازجنینهائی که در مراکزباروری دیگر نیازی به آن ندارندراجایزمی دانندوبعضی
هانیزبا آن مخالفت کرده اند.
درآگوست سال 2001 بوش رئیس جمهور سابق ایالات متحده اعلام کردکه :" کمک
مالی دولت رابرای انجام تحقیقات درمورد استفاده ازسلولهای بنیادی جنینهائی
که درگذشته در محیط های آزمایشگاهی کشت شده اندراتصویب خواهدکرد.اما
هیچگونه بودجه دولتی برای ایجادسلولهای جدیدکه مستلزم تهیه یا انهدام
بیشترجنین باشد،تخصیص داده نخواهدشد".
درحال حاضر حدود 60 سلول بنیادی وجودداردکه قبل ازتاریخ ذکرشده توسط موسسه
ملی بهداشت امریکا(NIH) ازجنینهای اضافی انسان تهیه شده اند.
باوجوداینکه NIH یک منبع مالی اساسی رادراختیارداشته ،اما قوانین دولتی
دررابطه با تامین بودجه کم بوده و هیچ قانونی مدونی وجودندارد که منابع
مالی خاصی راپیش بینی کند.به این مفهوم که بایدبرای ایجادواستفاده
ازسلولهای بنیادی حاصل از جنین هایی که درمحیط داخل بدن بارور وبه
منظوراهداف تحقیقاتی یا کاشت هسته تهیه می شوند ازبودجه های خصوصی استفاده
گردد.
منابعی که به تحقیقات سلولهای بنیادی کمک می کنند براین باورندکه تامین
بودجه های دولتی سرعت پیشرفت تحقیقات وبهره مندی ازمزایای آنها رانسبت به
بودجه های خصوصی افزایش خواهندداد.بودجه های بخش خصوصی دراین زمینه همانند
تهیه داروهای جدید اغلب با اهداف تجاری تخصیص داده می شوند.به همین دلیل هم
شرکتهای بخش خصوصی ممکن است تمایلی به مشارکت درزمینه تحقیقات سلولهای
بنیادی نشان ندهند.
باوجوداینکه تحقیقات درموردسلولهای بنیادی موضوعی بحث انگیزاست،اما
فرایندهای اساسی وپایه ای سلولهای بنیادی ونحوه ایجادبافتها، اعم ازاختصاصی
وافتراقی کشف شده اند.اکثردانشمندان براین اعتقادندکه استفاده ازسلولهای
بنیادی برای درمان و ومعالجه بیماریها وعوارض بسیارزیادی که میلیونها
نفرباآنها مواجه هستند،بسیارامیدبخش است.درهرحال زمان زیادی لازم است
تاتحقیقات ادامه پیداکرده وبودجه های موردنیازبرای تبدیل اطلاعات به روشهای
مفید پزشکی تامین شوند.
****
منبع: مقاله: "
نگاهی اجمالی برتحقیق درموردسلولهای بنیادی" -مترجم: مهندس عباس كاشي -
(ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان - مرداد
ماه 1388 - برگرفته از سایت: http://www.spinalcord.uab.edu : نشریه
Pushin' On.
