وقتي كه درسال 1982 نشريه Pushin' On براي اولين بارمنتشر گرديد،براي تحقيق
در مورددرمان ضايعت نخاعي سرمايه چنداني وجودنداشت. مطمئنا" افرادمبتلا به
آسيبهاي نخاعي هميشه به درمان اميدوارهستند،ولي درگذشته بيشتردانشمندان
اعتقادداشتند كه درمان اندام هاي فلج به احتمال خيلي زياد غيرممكن است. اين
عقيده كلي كه ترميم اعصاب موجوددرطناب نخاعي امكان پذيرنمي باشد، باعث
گرديد بيشتربودجه ها صرف آن سري ازتحقيقاتي شودكه برروي درمان
تمركزنداشتند.
همزمان با پيشرفتهائي خوبي كه درزمينه ترميم عصب انجام شده، احتمال درمان
ضايعات نخاعي نيزبطور چشمگيري افزايش يافته است. درحال حاضرهيچكسي نمي
داندكه چند سال (5 يا 10 يا حتي بيشتراز20 سال)طول مي كشد، ولي امروزه
اكثردانشمندان براين باورندكه صرف نظراز شكل درمان فقط موضوع زمان مطرح است
.درحقيقت وعده درمان، درها رابه سوي يك نگرش جديدگشوده است. هم اكنون همه
ساله ميليونها دلارصرف تحقيقاتي مي شود كه احتمال دسترس بودن درمان را خيلي
به واقعيت نزديك كرده است.
احتمال درمان ضايعات نخاعي باعث شده كه مبتلايان به اين آسيبها سئوالات
بسيارجالبي را مطرح كنند. چرا كشف درمان ضايعات نخاعي براي دانشمندان خيلي
مشكل شده است؟ چه موقعي درمان امكان پذيرمي شود،وبه چه صورتي خواهدبود؟ آيا
افرادنخاعي قادربه بازيابي توان حسي وحركتي قبلي خود خواهندبود؟ افرادنخاعي
براي كمك به درمان خودچه كارهاي مي توانندانجام دهند؟
چه مشكلاتي دررابطه برسرراه درمان آسيبهاي نخاعي وجوددارد؟
دردرجه اول اينكه، همه آسيب هاي نخاعي باعث بروز مشكلاتي مي شوند.بعضي
ازآنها دراثر تصادفات وسوانح ايجادمي گردند وبرخي به دنبال سقوط حادث مي
شوند. ضايعات نخاعي درسطوح مختلفي به وجودمي آيند.برخي ازافراددچارضايعات
كامل وبعضي مبتلا به ضايعات ناقص مي شوند. همه اين عوامل به اين معنا است كه
عوارض حسي وحركتي ضايعات نخاعي با همديگرمتفاوت هستند.
دردرجه دوم، ممكن است باگذشت زمان آسيب بيشتري به نخاع واردشود. براي مثال
چند ساعت بعداز جراحت اوليه ، دراطراف محل آسيب ديده تورم ايجادمي گردد.
اين تورم باعث مي شودكه آكسونهاي سلولهاي عصبي و رگهاي خوني بيشتر آسيب
ببينند. به علاوه رشد مجدد سلولهاي عصبي بواسطه موادبازدارنده اي كه بدن
بعدها بطورطبيعي توليدمي كند، مختل مي گردد. اين عوامل پيچيده بيولو‍‍ژيكي،
بعضي ازفاكتورهاي اصلي هستندكه باعث شده يافتن درمان ضايعات نخاعي با مشكل
مواجه شود.
درمان ضايعات نخاعي چه موقعي امكان پذيرخواهدشد؟
وقتي درمورددرمان يك ضايعه نخاعي فكرمي كنيد،احتمالات زيادي به ذهن شما
خطورمي كند. ممكن است فكركنيدكه بتوان با يك عمل جراحي ،اعصاب آسيب ديده
موجوددرنخاع راترميم كرد. شايدبه اين اميدباشيدكه بتوانيد با مصرف روزانه
يك قرص به تدريج مجددا" توان خود رابازيابيد.
اما شواهدعلمي كنوني نشان مي دهندكه درمان ضايعات نخاعي يك درمان ساده
نخواهدبود واين امكان وجودنداردكه با يك درمان جراحي يا يك سري داروهاي خاص
، بتوان تمام مشكلات پيچيده حاصل از آسيبهاي نخاعي كه برروي عملكرد
اندامهاي درگيرنقش دارند،را برطرف نمود. براي مثال ممكن است درمان نهايتا"
به يك جراحي منتهي شود كه دراثرآن قدرت ترميم سلولهاي عصبي افزايش پيداكند
و امكان دارد درمان با داروهاي مختلف نيازبه اين داشته باشدكه ارتباطات
مجدد سلولهاي عصبي ايجاد و ارتقا داده شوند.
روشهای درمان ضایعات نخاعی بر چه مبنائی هستند؟
يك مرور كلي برروي آخرين تحقيقات انجام شده درمورد درمان ضايعات نخاعي بعمل
آمده است. اين بررسي نشان مي دهدكه براي درمان افرادي كه به تازگي آسيب
ديده اندو كساني كه چندين سال از ضايعه آنان مي گذرد،احتمالا" ازراهبردهاي
مختلفي استفاده مي شود. ولي دربررسي مذكوربه چهار راهبرد اشاره شده است كه
درحال حاضردرمرحله تامين بودجه هستند. اما آخرين بررسی که برروی درمان
ضايعات نخاعي انجام شده احتمالا" استفاده ازيك يا بيش ازچهارحوزه تحقيق
رادربرمي گيرد.
داروهای حفاظت كننده سلولهاي عصبي
موقعي كه كسي درمراحل اوليه ضايعه نخاعي قراردارد، جراحت مشخصي دراعصاب و
سلولهاي موجوددرمحل ضايعه او وجوددارد.اين آسيب اغلب به اندازه اي شديد است
كه منجربه شوك نخاعي ( يك شكل موقتي ازفلج عصبي) يا فلج كامل يا جزئي
فعاليت حسي ويا حركتي شخص مي گردد. به علاوه آسيب بيشترسلولهاي طناب نخاعي
و غلاف محافظت كننده(ميلين) تا چندروزوحتي چندهفته بعدازجراحت اوليه ادامه
پيدامي كند.
محققين اميدوارندكه اين مشكل رابا استفاده ازانواع مختلفي ازداروها كه
ازمرگ سلولهاي عصبي بعدازضايعه نخاعي جلوگيري ومقابله مي كنند، برطرف
نمايند.ازجمله اين داروها مي توان به متيل پردنيزولون ،گانگليوسايد جي ام
يك ( سايژن) ، اينترلوكين-10 ، و انسدادكننده هاي گيرنده هاي گلوميت( AMPA)
اشاره نمود.
ترميم يا توانائي رشد مجددسلولهاي عصبي فرايند مشكلي محسوب مي شود.بي شباهت
به بسياري ازسلولهاي اعصاب محيطي كه ازطناب نخاعي به سرتاسربدن
امتداددارند، سلولهاي اعصاب مركزي موجوددرنخاع معمولا"قدرت ترميم مجدد
خودراندارند. دليل آن اين است كه بافتهاي طناب نخاعي حاوي موادشيميائي خاصي
هستندكه درواقع مانع ازترميم سلول عصبي مي شوند.
براساس موفقيتهاي آزمايشگاهي محققين براين اعتقادندكه مي توانند
ازتاثيرموادشيميائي متوقف كننده رشدسلولهاي عصبي جلوگيري كرده و باعث ترميم
سلولهاي عصبي آسيب ديده گردند. اما تلاش آنان براي ارتباط مجدد ودرست
سلولهاي عصبي دوطرف محل ضايعه موفقيت آميزنبوده وفعلا" دورازدسترس بشراست.
درهرصورت پژوهشگران درحال مطالعه موثربودن بسياري ازاحتمالات هستندتا
بتوانند مشكلات فراوان ترميم سلولهاي عصبي رابر طرف نمايند.
موقعی که اعصاب خارج ازسیستم عصبی مرکزی( مغز ونخاع) دچارآسیب می
گردند،گاهی اوقات این سری ازاعصاب محیطی می توانندترمیم شوند. پژوهشگران
درتلاش هستندکه سلولهای عصبی سیستم مرکزی راکه آسیب دیده اند وقابلیت ترمیم
ندارند،با سلولهای اعصاب محیطی که می توانندخودراترمیم نمایند،جابجا
کنند.اعتقادآنان این است که سلولهای عصبی پیوندشده قادربه ترمیم بوده ومی
توانند بخشی ازسیستم عصبی مرکزی باشند.
درحال حاضریکی ازروشهای پیوند که بسیاربحث انگیزبوده، استفاده از بافت
سیستم عصبی مرکزی جنین است. اعتقادبراین می باشدکه این بافت می تواندبه
ترمیم سلولهای عصبی کمک کند.بافت مذکورحاوی سلولهای بنیادی سلولهای منشا
وسایرموادی هستندکه به رشدسلولهای عصبی کمک می کنند. سلولهای بنیادی
قادرندبسته به انواع پیامهائی که دریافت می کنند، سلولهای مختلفی
راایجادنمایند.پژوهشگران امیدوارندکه پیوندسلولهای بنیادی به نخاع
بتواندمنجربه رشدمجددوارتباط سلولهای عصبی گردد.
توانبخشی یکی ازاجزای حیاتی هرنوع درمانی محسوب می شود. هیچ کسی نمی تواند
به سادگی بلندشده وراه برود.این موضوع زمان زیادی می خواهد.شما مجبورید
برای بازیابی قدرت، استقامت و تعادل خود تلاش بسیار زیادی راانجام
دهید.مغزشما برای بهبودعملکرد اندامها ممکن است نیاز داشته باشدکه مجددا"
نحوه ارتباط با بدن را یادبگیرد. تمام این کارها نیازمند استفاده ازروشهای
درمانی مختلفی است تا بهترین نتیجه بدست آید.
روندبهبود افرادنخاعی به چه صورت خواهدبود ؟
به عنوان یک فردنخاعی می توانیدامیدوارباشید، تحقیقاتی که درزمینه درمان
آسیبهای نخاعی درحال انجام است درآینده منجربه بهبودی کامل ضایعه شما خواهد
شد. امروزه می توانید این انتظاررا داشته باشید که به سنین طبیعی سالمندی
خواهیدرسید. می توانیدتصورکنیدکه قادرهستید،فعالیتهای روزمره خودتان رابه
سادگی زمانی که سالم بودید،انجام دهید.این موضوع درواقع همان هدفی است که
ازتحقیق درمورددرمان دنبال می شود،اما مسلما"تا رسیدن به هدف نهائی زمان
زیادی لازم خواهدبود.
گرچه امکان دارد تصوربهبودی کامل، درآینده به وقوع بپیوندد، اما احتمال
بسیار زیادی وجودداردکه قبل ازهرچیز شما ازتحقیقاتی که عملکردکنونی تان را
بهبود می بخشدویا حتی باعث بهبودنسبی شما می گردد،بهره مند شوید. برای مثال
درحال حاضر محققین درموردبهبود عملکردبخشی ازبدن مانند مثانه و روده کارمی
کنند.همچنین درزمینه تحریک الکتریکی فعالیت اندامها (FES) کارهای زیادی
درحال اجرااست .FES فرایندی است که طی آن تحریکات الکتریکی به ماهیچه ها
ارسال می گرددتا عملکرد اندمهای ذیربط بهبودپیدا کند. بهبود وضعیت کارمثانه
وروده تنها دونمونه ازفعالیتهائی هستند که برا ی بهبود کیفیت زندگی جاری
افرادانجام شده است.
افرادنخاعی چه کارهائی می توانندانجام دهند؟
اکثرافرادمبتلابه آسیبهای نخاعی دوست دارندکه ازدرمان اندامهای فلج بهره
مند شوند.این موضوع منطقی است که بخواهیدبا استفاده ازبهبود کیفیت خود
بیشترین بهره را ببرید.شما می توانید کمک کنیدتا شانس خودرا جهت استفاده از
پیشرفتهای علمی که درزمینه مراقبت ازبدن و حفظ سلامتی درحال انجام است
افزایش دهید.
به عنوان یک فردنخاعی،شما درمعرض عوارضی مانندزخم فشاری، عفونت دستگاه
ادراری و عفونتهای تنفسی و یا بیماریها قراردارید.اگر درمورد سلامتی خود
مراقبتهای لازم را انجام ندهید، خودتان را حتی بیشتردرمعرض خطر
قرارخواهیدداد.بسیاری از عوارض پزشکی می توانند فعالیتهای شما رابرای انجام
تمرینات بدنی به شدت محدودکرده ومنجربه یک زندگی ساکن شوند. بعضی از عوارض
نیززندگی فرد را تهدید می کنند.
برای بهره مندی از تحقیقات مهمترین کاری که می توانید انجام دهید،این است
که فقط ازبروزعوارض پیشگیری کنید. ازبدن خودمراقبت کنید و دائما" فعالیت
داشته باشید.توصیه شده است که معاینات سالیانه خودرا بطورمرتب انجام داده و
درموردعوارض مزمن ازپزشک خود کمک بگیرید.
به هنگام تفکردرمورد راه رفتن ،افت تراکم استخوانی (پوکی استخوان) و کاهش
توده عضلانی دو مانع دیگر هستند که بایدموردتوجه قرارگیرند. به عنوان یک
فردنخاعی توده عضلانی واستخوانی شما به دلیل عدم استفاده ازآنها کاهش می
یابد. این افت معمولا" بعدازضایعه نخاعی شایع است. متاسفانه تغییرات بدنی
که بطور طبیعی همزمان با افزایش سن و یائسگی ایجادمی گردند،می توانند
منجربه افزایش افت استخوانی وعضلانی شوند.
شما قادرنیستید افت تراکم استخوانی و عضلانی رابطورکامل متوقف کنید، ولی می
توانیدکمک کنیدتا میزان این افت را به حداقل ممکن برسانید. در درجه اول با
پزشک خودصحبت نموده و ازیک رژیم غذائی متعادل استفاده کنید .یک برنامه
ورزشی هم داشته باشید. این کارها به شما کمک می کنند تابتوانید سالم وفعال
بمانید.به علاوه رژیم غذائی مناسب وفعالیت بدنی احتمالا" می توانند شانس
شمارا برای کسب بهترین روشهای درمان و بهبود عملکرد بدن افزایش دهند.
ممکن است شما بخواهید که دربرخی ازتحقیقات حال و آینده شرکت نمائید.
پژوهشگران تقریبا" همیشه از افرادنخاعی برای مشارکت درمطالعات بالینی خود
جهت تعیین تاثیرپذیربودن درمانها دعوت به همکاری می کنند. همچنین محققین
روزی رابرای دعوت افرادعلاقمندبه مشارکت درتحقیقات مربوط به درمانهای
احتمالی فلج ها درنظرمی گیرند.چنانچه شما هم بخواهید در هرنوع ازتحقیقات
شرکت نمائید،بایستی ابتدااز ماهیت آنها مطلع شوید. این فکرکه پژوهشگران
همیشه دوست دارند افرادنخاعی نسبت به درمان امیدوارباشند معقول بنظرمی رسد
. با این حال این احتمال وجودداردکه محققین دردرجه اول مشارکت کسانی
رابپذیرندکه سالم وفعال هستند. اگرشما یک فرد نخاعی فعال نیستید و یااگر
دارای عوارض پزشکی می باشید، فرصتی برای شرکت درتحقیقات نخواهیدداشت.
افرادفلج به احتمال زیاد،دردرجه اول درتحقیقاتی شرکت داده می شوندکه منجربه
بهبودعملکردحسی وحرکتی آنان گردد. این مسئله به این دلیل است که اگرتحقیقات
شکست هم بخورد، کسی که سطح ضایعه آن پائین تر است ،میزان فعالیتهای
اوکمتردرمعرض خطرقرارخواهدگرفت. برای مثال کسی که مبتلابه ضایعه T5 است،
درصورت شکست خوردن طرح تحقیقاتی سطح فعالیت او چندان افت نخواهدکرد و ممکن
است ضایعه او به سطح T3 برسد.به عبارت دیگر فردی باسطح ضایعه T5 می
توانددرصورت عدم موفقیت طرح تحقیقاتی،مقدارزیادی از توانائی های عملکردی
خود راازدست داده و سطح ضایعه اوبه T3 برسد. پژوهشگران احتمال داردکه
کارهای پر خطرراانجام ندهند، مگراینکه مزایای درمان بر خطرات آن سنگینی
کند.
افرادمبتلابه آسیب های نخاعی همیشه باید به درمان خودامیدوارباشند. امروزه
پیشرفتهای پزشکی باعث شده که احتمال دسترسی به برخی از روشهای درمانی
افزایش یابد.درحال حاضر بایدشماخودتان را بیش ازپیش برای درمان آماده کنید.
آنچه که شما هرروزانجام می دهید،بطورمستقیم برروی نحوه بهبودی بعضی یا تمام
فعالیتهای بدنتان تاثیر می گذارد.شما بایدکارهائی انجام دهیدکه شانس بهره
مندی شما راازتحقیقات درمانی افزایش دهد.بنابراین وقتی درمان ضایعات نخاعی
قطعی شد،باید آمادگی آن را داشته باشید.
****
منبع: مقاله "
راهي به سوي درمان ضايعات نخاعي
" -مترجم: مهندس عباس كاشي
- (ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان - مهر
ماه 1388 - برگرفته از سایت : http://www.spinalcord.uab.edu نشریه Pushin'
On
