نیاز به ورزش یک مسئله جهانی است و این موضوع در مورد افراد مبتلا به ناتوانی از جمله کسانی که دچار آسیبهای نخاعی شده اند ، نیز صدق می کند : افرادی که از نظر تحرک روزانه محدودیت دارند بنا به دلایلی چون : بهبود تناسب اندام ، کاهش وزن ، تقویت عضلات و مفاصل یا افزایش استقامت بدنی خود باید به ورزش بپردازند .

طبق اعلام بنیادهای کریستوفر و دانا ریو (Christopher and Dana Reeve Foundation) ، با وجود اینکه آسیب نخاعی ، دستیابی به سلامتی و تناسب اندام را به چالش می کشاند ، اما با وجود این با اجرای یکسری اصلاحات و مناسب سازی ها و اقدامات احتیاطی ، این افراد هم می توانند به سطح بالایی از آمادگی جسمانی دست یافته و از خطرات مربوط به عدم تحرک اجتناب کنند .

آسیب نخاعی

همانطور که می دانیم ستون فقرات انسان از مهره هایی تشکیل شده است . صدماتی که منجر به جابجائی و یا شکستگی مهره ها می شوند ، می توانند باعث آسیب نخاعی گردند.

 گاهی اوقات صدمات وارده به مهره های ستون فقرات به حدی است که می توانند باعث قطع نخاع شوند ، اما در خیلی از موارد ، ضایعات نخاعی ناشی از فشار قطعات مهره های آسیب دیده بر روی اعصاب انتقال دهنده ی پیام های عصبی به وجود می آیند .

در آسیب های نخاعی کامل ، اندام های پایین تر از سطح ضایعه دچار فلج می شوند اما درآسیب های نخاعی ناقص تنها برخی از حس ها و حرکت ها ی زیر سطح آسیب دیدگی از بین می روند . بنا به گزارش مرکز ملی فعالیت بدنی و ناتوانی ، بسته به محل آسیب دیدگی ، افراد نخاعی ممکن است کوادری پلژی شده و تمام اندامهای آنها دچار اختلال شود ، و یا اینکه ممکن است پاراپلژی شوند و تنها از ناحیه ی پاها دچار اختلال گردند .

نیاز به ورزش

طبق اعلام بنیادهای کریستوفر و دانا ریو ، افراد مبتلا به ناتوانی بیشتر از افراد معمولی در معرض خطر اضافه وزن قرار دارند . این موضوع تا حدزیادی به دلیل تغییرات ایجاد شده در سوخت و ساز بدن ، از دست دادن حجم زیادی از توده عضلانی و کاهش فعالیت بدنی است

. علاوه بر این ورزش می تواند از درد شانه ها ، اضمحلال مفاصل و آسیب به ناحیه ی کتف ها که خیلی از افراد ویلچری آن را تجربه می کنند ، جلوگیری نماید .

رطوبت جمع شده در چین های پوست تحت تاثیر اضافه وزن می تواند باعث ایجاد زخم های پوست گردد . ورزش می تواند در بهبود وضعیت خواب ، ارتقاء بهداشت روانی و سلامت روحی و حفظ انعطاف پذیری بدن نقش مفیدی داشته باشد .

توصیه ها

مرکز ملی ناتوانی و فعالیت بدنی ایالات متحده (( National Center on Physical Activity and Disability که اختصارا" NCPAD نامیده می شود و درراستای تامین سلامت عمومی افراد ناتوان فعالیت می کند ، در حوزه ی ورزش و پیگیری تکمیل برنامه های توانبخشی توصیه جدی بر اجرای یک برنامه منظم نموده است .

 
برنامه های اختصاصی تناسب اندام برای هر فرد نخاعی باید بطور ویژه و منحصرا" برای او و توسط متخصصان آسیب های نخاعی تهیه و ارائه شوند .

 شما به عنوان یک فرد دچار ضایعه نخاعی باید منابعی مانند یک مرکز ورزشی مناسب ، تجهیزات مناسب سازی شده و متخصصان آموزش دیده ای که بتوانند شما را در رسیدن به اهداف ورزش و کسب استقلال فعالیتها یاری کنند ، را شناسایی نمائید .

 یک برنامه خوب و مناسب ، برنامه ای است که شامل برنامه های مربوط به بهبود وضعیت قلبی عروقی ، تقویت عضلات ، تمرینات دامنه حرکتی و چرخشی و آموزش فاصله اجرای آنها ، با استفاده از تجهیزات مناسب سازی شده باشد ، به طوری که منافع هوازی حاصل از اجرای آنها تامین گردد . اما نکته مهم در خصوص بهبود و حفظ تناسب اندام ، تداوم فعالیتهای ورزشی است . دراین راستا NCPAD مخلوطی از تمرینات خانگی و ورزش در یک مرکز خارج از منزل را به مدت سه تا چهار روز در هفته توصیه می نماید .

احتیاطات

افراد مبتلا به ضایعات نخاعی هنگام انجام ورزش یا اجرای فعالیت های بدنی ، ضرورت دارد که یکسری اقدامات احتیاطی خاص را مد نظر قرار دهند . می دانیم که آسیب های نخاعی در واقع برقراری ارتباطات طبیعی و تبادل پیامهای عصبی بین اعصاب ، نخاع و مغز را مختل یا قطع می کنند . این محدودیت های ارتباطی مانع از شناسائی و پاسخ سریع به پیام های خطری چون احساس ناراحتی ، درد ، مشکلات حاصل از افزایش خطرناک ضربان قلب و فشار خون می شوند .

پایین بودن فشار خون ( که از عوارض جانبی مهم آسیب نخاعی محسوب می شود) ، کاهش عملکرد تنفسی ، آتروفی عضلات ، آسیب مفاصل و تحلیل استخوان ها نیز از چالش هایی هستند که دستیابی به به اهداف تمرینات بدنی و تناسب اندام را به چالش می کشانند .

مزایا

با توجه به اعلام شورای نظارت بر فعالیت های ورزشی و آمادگی جسمانی ، فواید فعالیت بدنی برای افراد دچار آسیب نخاعی مشابه همان فوایدی است که سایر عامه مردم از آن بهره مند می شوند .

ورزش و فعالیت بدنی ، احتمال خطر ابتلا به بیماری های قلبی ، بالا بودن فشار خون و درد و ورم مفاصل را کاهش می دهد .

 اجرای فعالیت های جسمی منظم نیز باعث کاهش خطر ابتلا به اضطراب ، افسردگی و سایر مشکلات روحی می شوند . فعالیت های گروهی یا کارکردن با یک مربی شخصی یا یک فیزیوتراپ مجرب ، مانع ازانزوای فرد شده و فرصت های خیلی خوبی را برای اجتماعی شدن او فراهم می آورند .

نکته مهم

نکته ی مهمی که باید مبتلایان به ضایعه نخاعی حتما" به آن توجه داشته باشند این است که این افراد باید با متخصصین و کارشناسان تغذیه نیز مشورت کنند تا به موازات ورزش و تمرینات بدنی ، به نیازهای تغذیه ای آنها از جمله هیدراتاسیون نیز پرداخته شود .

هشدارها

قبل از شروع هر نوع برنامه ورزشی و تمرین بدنی حتما" با پزشک خود مشورت کنید . دراین راستا NCPAD توصیه می کند که به متخصصانی رجوع کنید که در زمینه ی آسیب نخاعی تخصص و تجربه داشته باشند و مراکزی را برای اجرای تمرینات خود انتخاب کنید که بتوانند نیازهای ویژه افراد مبتلا به صدمات نخاعی را بر طرف نمایند .

References

• Christopher and Dana Reeve Foundation: Fitness
• MedlinePlus: Spinal Cord Injuries
• National Center on Physical Activity and Disability: Spinal Cord Injury and Exercise
• The President's Council on Physical Fitness and Sports: A Report of the Surgeon General
 

منبع : مقاله "  ورزش و تندرستی برای آسیب دیدگان نخاعی " -مترجم : تهیه و تنظیم : مهندس عباس کاشی- (email : ohealth2007@yahoo.com) – مرداد ماه سال 1391