فصل اول: فرزند كلهشق خود را درك كنید
كودكان كلهشق را نباید بخشی از یك توطئه برای دشوار كردن زندگی دیگران دانست.
آنها فقط كاریرا میكنند كه بچههای كلهشق میكنند. آنها تنها بیشتر و
سختتر آزمایش میكنند، طولانیتر مقاومت میكنند، بلندتر اعتراض میكنند،
بیشتر مظلومنمایی میكنند و ناراحتی را بیشتر از آنكه بتوانیم تصور كنیم، نگه
میدارند. آنها دیگران را به حركت وامیدارند. كودكانی نیرومند هستند كه موجب
واكنش شدید در دیگران میشوند.
بسیاری از كودكان كلهشق تنها «خودشان هستند». مشكل واقعی هماهنگی نامناسب و بد
میان خلق و خوی كودك و شیوههای انضباتی والدین است. ابزارهای انضباتی والدین
برای این كار مناسب نیست. نتیجه قابل پیشبینی است- كشمكش و جنگ
آزمایشهای مداوم كه از ویژگیهای كودكان كلهشق است آن چیزی است كه برخی
والدین را دیوانه و كلافه میكند.
- كودكان كلهشق، كودكانی طبیعی هستند و خلق و خوی ویژه خود را دارند. مغز
آنها آسیب ندیده است، مشكل عاطفیندارند. برخی از كودكان كلهشق مشكل یادگیری
دارند، پیشفعال هستند و نیازهای ویژهای دارند، اما كلهشقی به معنی غیرطبیعی
بودن آنها نیست.
- كودكان كلهشق مانند یكدیگر نیستند. هر كودك كلهشق یك فرد ویژه است كه خلق و
خوی خاص خود را دارد. برخی ملایمتر هستند و برخی سرسختتر. برخی نیز غیرممكن
بهنظر میرسند.
- درك كودكان كلهشق دشوار است. هنگامیكه اندیشه، آموزش و رفتار دیگران تفاوت
زیادی با ما دارد، درك آنها و دلیل رفتارشان آسان نیست. درك كودكان كلهشق به
همین دلیل دشوار است.
-كودكان كلهشق نیاز به راهنمایی و انضباط زیاد دارند. كودكانی كه بیشتر آزمایش
میكنند، به انضباط بیشتری نیاز دارند.
- كودكان كلهشق به روشهایی كه در مورد دیگر كودكان موثر بوده، پاسخ نمیدهند.
آنها به راهنمایی روشن و محكم و استوار نیاز دارند. انضباط بیاثر راهی سریع
برای جنگ قدرت است.
- كودكان كلهشق متفاوت از دیگر كودكان میآموزند. روش آموختن این كودكان «روش
دشوار» است. رفتار آنها بیمارگونه نیست، اما میتواند گیجكننده و ناامید كننده
باشد .
- كودكان كلهشق موجب واكنش افراطی در دیگران است. كودكان كلهشق اغلب زندگی
زناشویی را تحتتاثیر قرار میدهند، موجب كشمكش برادران و خواهران میشوند و
مشكلات دیگری در خانواده ایجاد میكنند.
- با رهانمایی مناسب، كودكان كلهشق را میتوان به افرادی پویا، حرفشنو و
مسئول تبدیل كرد. ویژگیهای كودكان كلهشق را كه گاه ما را به سر حد دیوانگی
میرساند میتوان تقویت كرد، و این در صورتی میسر است كه كودك را درك كنیم و او
را به مسیری درست راهنمایی كنیم.
همه كودكان خلق و خو و روش مادرزادی خود را دارند. این روش رفتاری ذاتی و فطری
است. اعمال، شیوه زندگی، ارزشها یا باورهای والدین موجب این رفتارها در
فرزندشان نشده است. خلق و خو مخلوق عوامل طبیعی نیست، اما با عوامل محیطی وارد
فعل و انفعال و تاثیر متقابل میشود.
چند ویژگیكه در همه كودكان وجود دارد:
1- پافشاری، سماجت:كودكان در چگونگی سماجتشان به هنگام انجام وظایف تفاوتهای
فردی نشان میدهند.
2- نیرومندی: كودكان كلهشق میتوانند كاملا حالت نمایشی داشته باشند. بسیاری
از آنها شدت و نیرومندی زیادی در واكنشهای خود دارند.
3- نظم و ترتیب: بسیاری از كودكان سریع به نظم میآیند و نظم كارها را حفظ
میكنند در حالی كه كودكان دیگر تنوع و بینظمی بیشتری نشان میدهند.
4- حواسپرتی
5- انرژی و میزان فعالیت: سطح انرژی كودكان با هم متفاوت است.
6- حساسیت: كودكان نسبت به واكنشی كه در برابر تحریكات حسی نشان میدهند با
یكدیگر متفاوت هستند. برخی از آنها خیلی حساس و واكنشگر هستند.
7- سازگاری و قابلیت تطبیق
چگونه فرزندم اینطوری شده است؟
ما می دانیم كه عوامل ارثی و محیطی نقش مهمی در تشكیل خلق و خو دارند، اما نقش
نسبی هر یك از این عوامل شناخته نشده است. تفاوت خلق و خو بطور عمده مربوط به
عوامل ارثی و مادرزادیاست.
چگونه خلق و خو بر رفتار اثر میگذارد
خلق و خو مانند نقشه رفتار است. به محض شناخت خلق و خوی فرزندتان، میتوانید
درك این نقشه را آغاز كنید و مدیریت آن آسانتر میشود
چگونه رفتار فرزندان بر شما اثر میگذارد؟
كودكان كلهشق تاثیری مخرب بر دیگران دارند. در صورتیكه خلق و خویوالدین و
كودك یكسان باشد، والدین در شناخت رفتار فرزندشان راحتتر هستند. از دید والدین
رفتار كودك معنیدار است. اما در غیر اینصورت والدین در شناخت رفتار كودك و
رفتار با او با دشواری بیشتری روبهرو هستند.
انضباط بیاثر: راهی سریع به جنگ قدرت
كودكان كلهشق بیشتر از كودكان دیگر آزمایش میكنند و به همین دلیل مجبور
میشوند راهنمایی و انضباط بیشتری بكار ببرند. این ویژگی آنهاست. كودكان كلهشق
به تجربه كردن مكرر مرزهای شما نیاز دارند تا بتوانند آن را به صورت یك گزینه
اجباری – و نه اختیاری- بپذیرند. هر قدر كودك بیشتر آزمایش كند، والدین بیشتر
از روشهای بیاثر استفاده میكنند و هر دو طرف جدیتر وارد جنگ میشوند.
راهنمایی بیفایده دعوتی به مبارزه قدرت است. اما بسیاری از والدین كه از این
روشهای بیاثر استفاده میكنند نمیدانند كه دعوت به مبارزه میكنند.
هماهنگی خوب و هماهنگی بد
بسیاری از والدین در ذهن خود تصویریحمل میكنند، این تصویر مجموعهای از
امیدها و انتظارات در مورد رفتار ایدهآلی است كه دوست دارند فرزندانشان داشته
باشند. دست كشیدن از رویایی كه دارید ممكن است یكی از دشوارترین كارهایی باشد
كه به عنوان والد با آن روبهرو می شوید اما این كاریضروریاست. پافشاری بر
چیزی كه واقعیت ندارد شما را از پای درمیآورد.
بهبود بخشیدن به هماهنگی
مشكل بسیاری از والدین صرف وقت برای تغییر چیزی است كه نمیتوانند آن را تغییر
دهند- خلق و خویفرزندشان. ما نمیتوانیم خلق و خو را تغییر دهیم اما میتوانیم
آن را درك كنیم، هدایت كنیم و آن را در جهتی مثبت شكل دهیم.
فصل دوم: چگونه كودكان كلهشق قوانین شما را میآموزند.
راه سخت روشنترین راه برایكودك كلهشق است تا قوانین شما را بیاموزد.
كودكان مانند بزرگسالان یاد نمیگیرند. كودكان بطور واقعی میآموزند. تجربه حسی
بلاواسطه آنها نقشی نیرومند در شكلگیری باورها و درك آنها از واقعیت دارد.
آنچه كودكان با حواس خود تجربه میكنند تعیین میكند كه فكر كنند امور واقعی
چگونه هستند.
چرا آموزش و یادگیری می شكند
در صورتیكه گفتار ما با كردارمان هماهنگ باشد، كودكان یاد میگیرند كه حرفهای
ما را جدی بگیرند و قوانینی كه با این واژهها بیان می شوند را بپذیرند. اگر
گفتار و كردار ما هماهنگ نباشند، كودكان یاد میگیرند حرفهای ما را نادیده
بگیرند و باورهایخود را بر اساس آنچه تجربه كردهاند بنا خواهند كرد.
آزمایش مرزها: شیوه تحقیق كردن كودكان
كودكان كاریرا كه از آنها خواسته شده انجام ندهند، را انجام میدهند و منتظر
میمانند تاببینند چه اتفاقی میافند. این آزمایش روش تحقیق كودكان است.
دادههایی را كه آنها از تجارب خود جمعآوری میكنند به آنها كمك میكند در
مورد قوانین ما نتیجهگیری كنند. اما با همه این تفاصیل شیوه یادگیری همه
كودكان یكسان نیست.
خلق و خو و شیوههای یادگیری
تمایل درونی كودكان سازگار همكاریو خشنود ساختن است اما از طرف دیگر كودكان
كلهشق محققین مهاجم هستند. در صورتی كه گفتار و كردارتان هماهنگ باشد، كودك
شنا حرفتان را حجت تلقی كرده و جدی گرفتن سخنان شما را آغاز میكند. اگر كودكی
كلهشق دارید، باید بطور جدی مرزهای خود را محكم نشان دهید.
همان كاری كه میكنیم، همان را آموزش میدهیم
برای آموزش قوانین خود از هر روشی استفاده كنید، باید همان روشها را بارها در
مورد كودك كلهشق خود بكار ببرید. چرا؟ زیرا كودك شما از راه عمل یاد میگیرد.
اگر روشهای شما غیرموثر باشند، ممكن است چیزی را درس بدهید كه قصد واقعی شما
نیست.
والدینی كه زیاد روی حرف و گفتار حساب میكنند بیشتر شاهد درهم شكستن روش
آموزش- یادگیری خواهند بود. آنها كلام را با عمل اشتباه میگیرند و تعجب
میكنند چرا پیامشان به گوش فرزندشان نمیرسد.
فصل سوم: چگونه والدین قوانین خود را آموزش میدهند
وقتی صحبت آموزش درمیان است، بسیاری از والدین در جایی از زنجیره رویكردها عمل
میكنند. در یك انتها استبداد یا رویكرد تنبیهی است. مرزها محكم هستند، اما
روشها چندان مودبانه و احترامآمیز نیست. در انتهای دیگر، رویكرد آسانگیری
است. روشها احترامآمیز هستند، اما مرزها خیلی محكم نیستند. برخی از رویكرد
تركیبی استفاده میكنند و مقداری از هر رویكرد را بهكار میبرند.
رویكرد استبدادی (محكم ولی غیر احترامآمیز)
در مقابل این رویكرد، كودكان كلهشق اغلب شورش یا تلافی میكنند. كودكانی كه در
طیف میانی هستند، كمی از هر دو را چاشنی میكنند. بسیاری از كودكان اساسا خشم
و مقاومت میكنند و روشها را آسیبرسان، دردناك و تحقیرآمیز مییابند.
رویكرد تنبیهی محدودیتهای بسیاری دارد. این روش معمولا بصورت لحظهایرفتار
نادست را متوقف میكند اما درسهای مثبت در مورد مسئولیت، حل مشكل، یا ارتباط
احترامآمیز به آنها نمیآموزد. چرا نه؟ به این دلیل كه والد همه تصمیمات را
میگیرد و والد است كه مشكلات را به تنهایی حل میكند. روشهای مورد استفاده
والدین ارتباط آسیبرسان را تشویق میكند، روش ضعیف حل مشكل را نمایش میدهد و
بچهها را هرچه بیشتر به والدین وابسته میكند.
روش آسانگیری ( احترامآمیز، اما محكم نه)
آزادی بدون محدودیت، دمكراسی نیست. بلكه هرج و مرج است و كودكانیكه با هرج و
مرج تربیت شوند به قوانین، حاكمیت و قدرت احترام نمیگذارند و استفاده مسئولانه
از آزادی را یاد نمیگیرند.
روشهای آسانگیری شامل مقدار زیادی تكرار كردن، یادآوری، اخطار، دادن فرصت،
دلیل آوردن، شرح دادن، دفاع كردن، گول زدن، سخنرانی كردن، بحث و مشاجره كردن،
تسلیم شدن و سایر روشهای تشویقی است.
از نظر تربیتی، روش های آسانگیری ارزش كاربردی محدودی دارند زیرا كودكان رابطه
علت و معلول میان چیزی را كه والدین میگویند و چیزی را كه انجام
میدهند،برقرار نمیكنند. روشهای آسانگیری هماهنگی ضعیفی با خلق و خو و
شیوههای یادگیری كودكان كلهشق دارد. والدین آسانگیر مدام دنده عوض میكنند و
از روشهای مختلف گفتاری استفاده و دیگران را تشویق به همكاری میكنند.
والدینی كه كودكان را از تجربه كردن عواقب انتخاب و رفتارهاینادرست خود محروم
میكنند، همچنین آنها را از آموزشی مهم محروم میكنند.
رویكرد تركیبی (نه محكم، نه احترامآمیز)
روش تركیبی مخلوطی از مدلهای تنبیهی و آسانگیری است. رویكرد تركیبی با عدم
استحكام مشخص میشود. این رویكرد بدترین عناصر دو رویكرد را مخلوط میكند و
افراطیترین واكنشها را در والدین و كودكان برمیانگیزد.
رویكرد تركیبی انواع زیادیدارد. رایجترین نوع روشیاست كه والدین بیشتر
آسانگیر هستند، وقتی كه از نفس افتادند شكیبایی خود را از دست میدهند و به
حالت تنبیهی سوییچ میكنند.
رویكرد آزاد ( محكم و با احترام)
تعیین مرزها نیازمند تعادل میان محكم بودن و حفظ احترام است. روشهای مذكور
همگی مبتنی بر روشهای برنده- بازنده در حل مشكلات، باورهای نادرست درباره
یادگیری بوده و نمیتوانند اهداف پایهای تربیت را تامین كنند. رویكرد
دموتراتیك مبتنی بر رابطه برنده- برنده در حل مشكلات است كه محكم بودن و احترام
را تركیب كرده و بسیاری از اهداف تربیتی ما را تامین می كند.
رویكرد دموكراتیك تعادلی میان دو روش افراطی تنبیه و آسانگیری میباشد. این
رویكرد در داخل مرزهایی كه به روشنی تعریف شدهاند، به كودكان آزادی و حق
انتخاب میدهد. روند آموزش و یادگیری بر اساس همكاری است، نه بر اساس رقابت یا
خصومت. فرصتهایی برای اكتشاف و آزمایش سالم فراهم میكند، اما این فرصتها را
در درون مرزهایی روشن برای هدایت و یادگیری آنها فراهم می سازد. این روش با
شیوههای یادگیری كودكان كلهشق به خوبی هماهنگیدارد.
فصل چهارم: مرزهای شما نرم هستند یا محكم؟
مرزها دو نوع اساسی دارند: نرم و محكم. مرزهای محكم پیامهای روشن هستند.
واژه ها با عملی مناسب پشتیبانی میشوند. و اطاعت هم یك انتظار و هم یك اجبار
است. كودكانیكه با مرزهای محكم تربیت میشوند یاد میگیرند كه به سخنان والدین
توجه كنند و هنگامی كه از آنها درخواست میشود، همكاری كنند.
از طرف دیگر، مرزهای نرم پیامهاییدرهم و برهم و مبهم درباره قوانین و
انتظارات است. واژهها با عمل پشتیبانی نمیشوند. اطاعت اختیاری است، نه
اجباری. كودكانی كه با مرزهاینرم تربیت میشوند سخنان ما را نادیده میگیرند و
اغلب ما را به عمل وامیدارند.
مرزهاینرم: هنگامی كه نه یعنی آری، ممكن است، شاید
مرزهاینرم ظاهرا قانون هستند،نه در عمل. آنها آزمایش كردن را ایجاب میكنند.
مرزهاینرم اشكال مختلف دارند. میتوانند بصورت پیامهای گفتاریبیاثر یا
كارهای بیاثر باشند.
امیدها، آرزوها و بایدها
امیدها، آرزوها و بایدها راه دیگری برای گفتن این است كه توقف كار خوبی است،
اما اجباری به توقف نداری. هنگامی كه كودكان كلهشق این پیامها را میشنوند،
اغلب دست به آزمایش میزنند تا روشنـر شوند.
مرزهای محكم: هنگامی كه «نه» واقعا یعنی نه
مرزهای محكم، پیامی روشن در مورد قوانین و انتظارات ما به كودكان ارسال
میكنند. بچهها میفهمند كه منظور ما همان چیزی است كه بر زبان میآوریم، زیرا
آن را تجربه میكنند. واژهها برابر عمل هستند. آنها یاد میگیرند كه بطور جدی
به سخنان ما توجه كنند، كمتر آزمایش كنند و بیشتر آنچه را از آنها خواسته شده
اجرا كنند. مرزهای محكم تضمین كننده زندگی خوب با بچههای كلهشق است.
اگر در مورد فرزند كلهشق خود از مرزهایی مبهم استفاده كنید، بدون شك نمایش
ویژهای برایخود ایجاد كردهاید كه در یك محیط پر كشمكش بارها و بارها تكرار
خواهد شد. نمایش خانوادگی انواع مختلفیدارد: آسانگیر، تنبیهی، تركیبی. مهم
نیست كدام را به كار میگیرید، همه اینها كوششهایی غیرموثر برای تعیین مرزها و
وادار كردن كودكان به همكاری است.
این الگوهای شناخته شده به بدتر شدن رفتار نادرست، كشمكش و جنگ قدرت میانجامد.
اگر مرتب به ساز بچهها برقصید، احتمالا در دایره معیوب پاداش دادن به رفتار
نادرست آنها- كه سعی دارید متوقف كنید- درگیر میشوید.
در میان همه نمایشهایی كه والدین اجرا میكنند،نمایش تركیبی طولانیترین، پر
سر و صداترین،ناراحتكنندهترین و مخربترین نوع نمایش است. این نوع، بدترین
ویژگیها و رویكرد افراطی را تركیب كرده و منجر به بروز بدترین رفتار در كودك
كلهشق میشود.
نمایش تركیبی انواع مختلف دارد: برخی از والدین در شرایط راهنمایی و تربیت با
شیوه تنبیهی آغاز میكنند اما در صورت برخورد با مقاومت كافی از طرف بچهةا به
روش آسانگیری عقبنشینی میكنند.
رایجترین نوع نمایش تركیبی روشیاست كه والدین یك روش آسانگیرانه را با
تكرارها، یادآوریها، اخطارها، گول زدنها، استدلالها و داستانهای زیاد بكار
میگیرند؛ اما خسته میشوند و به روشی تنبیهی با سرزنشها، فریاد كشیدنها،كتك
زدنها، زندانی كردنها یا گرفتن امتیازات از بچهها برایمدت طولانی
برمیگردند.
خلاصه
بهترین راه نمایش شروع نكردن آن است. باید با پیامی روشن آغاز كنیم و اجازه
ندهیم كودكان ما را به دام انداخته و به جنگ قدرت بكشانند.
فصل ششم: چگونه روشن صحبت كنیم؟
یك پیام روشن با واژهها آغاز میشود و اغلب ارتباط در این نقطه شكسته میشود
زیرا والدین بیشتر حرف میزنند و لازم نمیدانند كار دیگری بكنند. خشم، ناراحتی
و احساسات تند میتواند به آسانی روشنی پیام شما را تخریب كرده و احتمال همكاری
را به شدت كاهش دهد. تنها چیزی كه میگویید مهم نیست؛ بلكه طرز گفتن آن نیز مهم
است. واژههایی كه بكار میبرید ابزار مهم تربیتی هستند.
كلید پیام دادن روشن با واژهها این است كه تنها چیزهای لازم را بگوییم و آنها
را به صورتی روشن، محكم و احترامآمیز بگوییم.
تمركز را روی رفتار نگه دارید
باید پیام را به طرزی آغاز كنیم كه تمركز آن روی مطلب درست باشد- رفتار، و كاری
به نگرش، احساسات، یا ارزش شخص نداریم. پیامهایی كه حاوی طعنه و سرزنش،انتقاد
و تحقیر است، كار را به درازا میكشانند. این پیامها رد كننده شخص به همراه
رفتار نادرست است و روشنی پیآم در ابهام میماند. تمركز پیام در جهتینادرست
است.
مستقیم و ویژه صحبت كنید
یك پیام روشن باید به طرزی ویژه و مستقیم آنچه را كه میخواهید به او انتقال
دهد. در صورت لزوم، به او بگویید كه چه وقت و چگونه كار را انجام دهد. هرچه
تعداد واژهها كمتر باشد بهتر است.
از صدای طبیعی خود استفاده كنید
لحن گفتار شما خیلی مهم است. صدایبلند و تحریك شده یا صدای خشمگین پیامی
اشتباه صادر میكند- از دست دادن كنترل. احتمالا این زمانیاست كه كودك آزمایش
كردنهای خود را افزایش میدهد زیرا احساس میكند گیر افتادهاید و نمایش را
شروع میكنید. لحن شما باید نشان دهد محكم هستید، بر همه چیز كنترل دارید و
انتظاری كه از آنها دارید بخوبی برایتان مشخص است.
جریمه عدم اطلاعت را مشخص كنید.
به یاد داشته باشید كه كودكان كلهشق محققین مهاجم و گستاخ هستند. آنها
میخواهند بدانند كه هنگام مقاومت در برابر قوانین شما یا آزمایش آنها، تا چه
حد میتوانند پیش بروند. اگر انتظار دارید كودك شما آزمایش كند، با همان صدای
طبیعی به كودكتان بگویید كه اگر همكاری نكند چه اتفاقی میافتد. شما با دادن
این اطلاعات به كودك خود برای انتخاب گزینهای قابل قبول، شفاف و روشن عمل
میكنید.
فصل هفتم: توقف جنگ قدرت پیش از شروع
بهترین راه توقف نمایش شروع نكردن آن است. باید با پیامی روشن آغاز كنیم، در
مقابل تحریكاتی كه از سوی بچهها برای كشاندن ما به جنگ قدرت انجام میشود
مقاومت كنیم باید همچنان مجكم بر مواضع خود بایستیم. در حالیكه استفاده از
ابزارهای جدید را شروع میكنید، احتمالا كودك شما حتی روشنترین درخواستهای
شما را به چالش میكشد و هر كاری بتواند میكند تا صحنه نمایش را برقرار كند.
وقتیكودك گوش نمیكند، بررسی كنید
یكی از بهترین راههای به چالش كشاندن بزرگسالان نادیده گرفتن درخواست های
آنهاست. در اینصورت شخص بزرگسال شك می كند كه آیا شنید چه گفتم؟ آیا مرا نادیده
گرفت؟
روش بررسی راهی ساده برای پاسخگویی به این پرسشهاست. همچنین روند بررسی
هنگامیمفید است كه كودك واژهها را درست شنیده اما رفتارینادرست دارد.
وقتیكودك بحث میكند، بحث را قطع كنید
هنگامیكه قوانین شما مورد آزمایش و تعرض قرار گرفت، وقت بحث نیست بلكه وقت عمل
است. اگر برای هر یك از قوانین با كودك جر و بحث كنید، آنچه در واقع میگویید
این است كه قوانین شما قابل مذاكره است. برایكودك كلهشق قابل مذاكره بودن
یعنی اختیاری بودن و اختیاری بودن قوانین، آزمایش میطلبد. روش قطع كردن بحث
روشی توام با احترام برایخاتمه دادن به بحث و مشاجره قبل از تبدیل شدن به جنگ
قدرت است. هنگامی كه كودك شما میكوشد شما را به دام بحث و مشاجره بكشاند با
گفتن عبارت زیر بحث را قطع كنید:
«ما در این مورد بحث كردهایم، اگر باز هم اینكار را بكنی باید 5 دقیقه دیگر در
اتاقت بمانی»
وقتی بچهها چالش میكنند، گزینههای محدودی به آنها بدهید
استفاده از مرزهای محدود هنگامیكه بچه ها میخواهند قوانین ما را مورد آزمایش
قرار داده یا به چالش بكشند، روشی بسیار موثر برایكمك به بچههاست تا از
انتخابهای خود آگاه شوند.
وقتیكودكی از خط قرمز عبور میكند محكم بمانید
آیا كودك با درخواست یك فرصت دیگر به مرزهای شما تهاجم میكند؟ والدینی كه چنین
میكنند خود را در معرض آزمایش یا جنگ قرار میدهند. هنگامیكه كودك حرف درست
ولیرفتاری نادرست تحویل میدهد، محكم بمانید و بر روی رفتار تمركز كنید.
وقتی كودك عصبی است، او را آرام كنید
آرام شدن هنگامی به خوبی انجام میشود كه والد و كودك در دو اتاق جداگانه
باشند. سرعت آرام شدن افراد متفاوت است. قبل از حل مشكل فرصت بدهید كه همه
كنترل خود را به دست بیاورند.
وقتی والدین از خط قرمز عبور میكنند،عذرخواهیكنند
یك عذرخواهی بهترین راه شروع است. این حركت پیامهای زیادی همراه دارد. این كار
به كودكان نشان میدهد چگونه به احساسات دیگران احترام بگذارند. به آنها
میآموزد ناراحتیهای كوچك را كه اغلب موجب رنجش و جنگ قدرت میشود، چگونه
درمان كنند. برخیاز بزرگسالان معتقدند عذرخواهی از كودكان نشانه ضعف است اما
از نظر بچهها عذرخواهی نشانه ضعف نیست. این نشانه قدرت است و شجاعت را به
آنها یاد میدهد.
فصل هشتم: چگونه با اعمالتان روشن سخن بگویید
ممكن است فرزندتان تصمیم بگیرد حتی روشنترین پیام شما را مورد آزمایش قرار دهد
و در اینصورت زمان صحبت كردن به آخر رسیده است. حالا وقت عمل است و كمك به
آنهاست تا از راه سخت درسی بیاموزند.
چرا جریمهها مهم هستند؟
جریمه، مانند دیوار عمل میكند. رفتار نادرست را متوقف میكند. جریمه دومین بخش
از پیام تعیین مرز شماست. آنها بلندتر از واژههای شما سخن میگویند. سودمندی
جریمه بستگی زیادی به طرز استفاده از آن دارد و هنگامی بیشترین تاثیر را دارد
كه بلافاصله پس از رفتار نادرست و غیرقابل پذیرش بكار برده شود.
نداشتن ثبات قدم دعوتی از كودك كلهشق برای آزمایش كردن مرزهاست. استفاده از
ابزار جریمه هنگامیكه ارتباط منطقی با رفتار نادرست داشته باشد بسیار آموزنده
است. عواقب تنبیهی در عوض آموزش مسئولیت، الهامبخش خشم، رنجش و تحقیر است.
جریمه هنگامی موثر است كه متناسب با رفتار باشد یعنی، نه بیشتر و نه كمتر، نه
طولانیتر و نه كوتاهتر.
وقتی مدت یك جریمه به پایان میرسد، باید واقعا به پایان رسیده باشد. بدون
سخنرانی و سوال و جواب و با رویدادی مانند بخشش دنبال شود.
جریمه طبیعی، چنان كه از نام آن آشكار است، نتیجه طبیعی یك رویداد یا وضعیت
هستند. این جریمهها نگارش طبیعی «راه سخت» هستند. جریمه طبیعی، چنان كه از نام
آن آشكار،نتیجه طبیعی یك رویداد یا وضعیت است. هنگامی كه كودك نمیخواهد
مسئولیت بپذیرد، جریمههای طبیعی میتوانند ابزار تربیتی و آموزنده باشند.
وقتی بهعلت بیاحتیاطی چیزی گم شود، آسیب ببیند یا دزدیده میشود:
عواقب طبیعی: چیز گم شده یا آسیب دیده را جایگزین نكنید تا این كه مدت زمانی
كافی سپری شود و كودك از دست دادن آن چیز را تجربه كرده باشد.
هنگامی كه كودك فراموشی پیشه كند:
عواقب طبیعی: به آنها یادآوری نكنید یا مسئولیت را از دوش آنها برندارید و
كارهایی را كه باید انجام دهند برایشان انجام ندهید.
نكاتی درباره استفاده از جریمههای منطقی
استفاده از جریمههای منطقی آسان است. تقریبا همه می
توانند از آنها استفاده
كنند. لازم نیست مانند یك وكیل دعاوی فكر كنید و مجبور نیستید مغز خود را برای
یافتن یك جریمه كامل برایهر موقعیتی خسته كنید. هنگامی جریمههای منطقی دارای
بیشترین تاثیر هستند كه با شیوهای جدی و حقبهجانب بكار برده شوند. مجازات
منطقی ابزاری برایمتوقف ساختن رفتار نادرست است، نه وسیلهای
برایسرزنش،خجالتزده كردن، تحقیر كردن یا ناامید كردن.
چه وقت از جریمههای منطقی استفاده كنیم
نمونههای از شرایط ر كه میتوان از جریمههای منطقی استفاده كرد:
وقتی كودك با كودك دیگر همكاری نمیكند. جریمه منطقی: بطور موقت دو كودك را از
یكدیگر جدا كنید.
استفاده نادرست از اسباببازی. جریمه منطقی: بطور موقت اسباببازی را از او
بگیرید.
ریخت و پاش. جریمه منطقی: تمیزش كن.
انجام دادن تكالیف. جریمه منطقی: بطور موقت فعالیتهای تفریحی را كه معمولا بعد
از انجام تكالیف مجاز هستند،متوقف كنید.
محروم شدن موقت از یك وسیله كودك را وادار میكند رفتار خود را تغییر دهد نه
این كه آن را ادامه دهد.
كودكان كلهشق نیاز به جمعآوری اطلاعات زیادی دارند تا متقاعد شوند كه پیروی
از قوانین شما اجباریاست نه اختیاری. هر قدر آنها اطلاعات بیشتری به دست
بیاورند، سریعتر یاد میگیرند.
روش تایماوت (مهلت)
مهلت همه پیامها را درباره قوانین و انتظارات ما را به كودك انتقال میدهد و
رفتار نادرست را متوقف میكند. در این روش در هنگامی كه كودك كار اشتباهی انجام
میدهد مثلا برای پنج دقیقه او را به اتاقش میفرستیم و پس از آن درباره كارش با
او صحبت میكنیم. پیش از استفاده از روش تایماوت آن را معرفی كنید و
مكانیمناسب را برای آن انتخاب كنید.
همیشه از یك زمانسنج استفاده كنید كودك باید چه مدتی را در تایماوت سپری كند؟
یك دقیق برایهر سال سن (برای كودك پنج ساله، پنج دقیقه) و عدم استفاده از این
روش پیش از سه سالگی قانون خوبی است.
كنترل فیزیكی: آخرین راه چاره
كنترل فیزیكی، به صورتی كه اینجا عرضه میشود، متوقف كردن رفتار نادرست و اجازه
ندادن به ادامه آن بدون استفاده از خشونت است.
فصل نهم: ایجاد انگیزه در فرزند كلهشق
مرزها تعیین كننده محدوده و مسیری هستند كه میخواهیم بچهها در آن بمانند، اما
مرزها به تنهایی ممكن است برای انگیزش كودكان كلهشق برایجهت یآفتن درست كافی
نباشد.
هنگامیكه بحث انگیزش كودكان در میان است، بسیاری از والدین یكی از این دو راه
را در پیش میگیرند. یا رویكردی مثبت میبرند و از كمك فراوان برای قدردانی و
تشویق و دمیدن روح همكاری و ایجاد رفتار مورد نظرشان را دارند. یا اینكه
رویكردی منفی انتخاب كرده و سعی آنها در شرمنده كردن و سرزنش، تحقیر و اعمال
خشونت برای وادار كردن كودك به همكاری است.
پیامهای مثبت و منفی اثراتی بسیار متفاوت روی كودكان دارند، یكی موجب
همكاریاست. دیگری سبب مقاومت میشود. اگر هدف شما كسب همكاری است، پیامهای
منفی چیزی است كه مطلقا به هدفی كه در نظر دارید كمكی نمیكند.
پیامهای منفی الهمبخش مقاومت هستند. پیامهای منفی آزاردهنده و تحقیرآمیزند.
مثالهای پیامهای منفی انگیزشی
پیامهای منفی اشكال مختلف دارند. برخی جزئی است و از طریق نحوه ارتباط ما
انتقال مییابند. برخی دیگر سرراست و ساده هستند:
- آیا میتوانی فقط برخی اوقات همكاریكنی؟
پیامهایمنفی نشاندهنده اعتمادی اندك به توانایی كودك برای انتخاب خوب و
همكاری است و حاوی پیامهای مخفی تحقیر، سرزنش و طرد كردن است.
پیامهای مثبت الهامبخش همكاری هستند
پیامهای مثبت احساس خوب ایجاد كرده ما را به همكاری ترغیب میكنند. آنها نیاز
ما را به تایید شدن، احساس توانایی و ارزش شخصی برآورده میكنند و به ما
اعتمادبهنفس میدهند تا مشكلات را با مسئولیت خود حل كنیم.
راهنمایی برای استفاده از پیامهای مثبت
دانستن اینكه چه چیزی موجب تشویق میشود، كلید استفاده موثر از پیامهای مثبت
است. به نكات زیر توجه كنید:
تشویق انتخابهای بهتر. برخی اوقات فرزندان ما تنها به این دلیل رفتارینادرست
دارند كه نمیدانند راههای بهتری برای حل و فصل مشكلات وجود دارند.
تشویق كردن رفتار بهتر. یك انتخاب درست اولین گام مهم است، اما تشویق كودك به
اجرای گزینه انتخاب شده هدف تربیتی بزرگتر ماست.
تشویق به همكاری. تشویق ما احتمال ادامه همكاریرا بیشتر خواهد كرد.
تشویق استقلال. یكی از مهمترین وظایف ما به عنوان والد، آماده كردن كودكان
برایانجام كارهای چالشانگیز و حل مشكلات بطور مستقل است.
فصل دهم: مهارتهای آموزشی
نشان دادن این كه چه چیزی بهتر است
آموزش موثر شما را از قید و بند و كار سخت انضباط رها خواهد ساخت.
فراهم كردن اطلاعات كافینیست. اطلاعات به تنهایی برایكمك به بسیاری از كودكان
در جهت كسب مهارتهای تازه كه با آنها آشنایی ندارند كافی نیست. باید به آنها
نشان داد چكار بكنند.
جستجوی گزینهها. گاهی كودكان تنها به این دلیل ساده كه از گزینههای موثرتر
دیگر حل مشكل یا رفتار قابل قبول اطلاع ندارند، رفتاری نادرست دارند.
تقسیم مهارت به بخشهای قابل آموزش
بخش اصلی مهارت به كودكان این است كه مهارت را برای آنها قابل فهم كنید. این
امر شامل تقسیم یك مهارت به بخشها و سپس آموزش یكایك این بخشها می شود.
نقشسازی رفتار درست
نقشسازی رفتار درست یك روش ساده اما نیرومند آموزشی است كه به ویژه
برایكودكان كم سن و سال و سخت آموزان مناسب است. نقش بازی كردن كاریاست محسوس
و آسان كه كاربردهای بسیاری دارد.
باز هم تمرین كن
باز هم تمرین كن روش ساده، محسوس و بسیار موثر آموزشی است كه برای كودكان فرصت
تمرین را فراهم میكند. فرصتی كه برایماهر شدن به آن نیاز دارند.
توجه به كارهایخوب كودك
كودك بطور طبیعی انگیزه یادگیری مهارتهای تازه را دارد، زمانی این انگیزه
بیشتر میشود كه افرادی كه برای او اهمیت دارند این مهارت را ببینند و تحسین
كنند.
آیا تغییر میتواند به سرعت اتفاق بیفتد؟
ایده اصلاح سریع ایدهای جذاب است. ما میخواهیم رفتار فرزندانمان هرچه سریعتر
بهبود یابد ، اما باید بدانیم كه این الگوها یك شبه پدید نیامدهاند. آموزش
مجدد- نه تنها برایكودكان بلكه برای والدین نیز- نیاز به زمان دارد.
تغییر، حتی تغییرات مثبت، استرسزا هستند. مقاومت واكنشی طبیعی و قابل انتظار
در برابر تغیرات است. تا زمانیكه نخواهید رفتار و باورهای خود را تغییر دهید
نمیتوانید باورها و رفتار كودك را تغییر دهید.
تغییرات درجه اول و درجه دوم
تغییر رفتار خانوادهها معمولا دو شكل دارد. درمانگران خانواده نوع اول را
تغییر درجه اول مینامند. این نوع تغییرات شامل تنظیم موقت رفتار اعضای خانواده
بدون اثری ماندگار بر باورهای آنها درباره قوانین خانواده است.
تغییر درجه دوم، تغییری است پایا و ماندگار كه بخشی از روش طبیعی خانواده برای
انجام كارها خواهد شد. تغییرات درجه دوم نیازمند كاربرد مداوم روشها در طول
زمان است.
برای اینكه احساس كنید كارایی دارید نیاز به تشویق و نظرات مثبت دارید كه
احتمالا از جانب فرزندانتان به شما داده نمیشود. بزرگترین مانع تغییرات در خود
ماست و هنگامی بروز می كند كه تمایلی برای بازگشت به شیوههای گذشته و كارهایی
كه همیشه كردهایم پیدا كنیم.
ایجاد سیستمهای پشتیبانی
باید انتظار مقاومت را داشته باشید، باید انتظار داشته باشید كه احساس دلسردی
كنید. كاری كه بسیاری از ما میكنیم- هنگامیكه مقاومت حركت ما را آهسته میكند.
در صورتی كه مقاومت شدید باشد، ممكن است نیاز به پشتیبانی بیشتری برای ماندن
در مسیر داشته باشید
پشتیبانی از برنامهها شامل هماهنگی میان روشهای شما و روشهای دیگر افراد مهم
در زندگی فرزندتان- نظیر آموزگار، بستگان، پرستار كودك است وقتی سایر افراد مهم
در زندگیكودك همان روشهای شما را بكار ببرند كودك زودتر میآموزد.
تعیین مرزها شامل كنش میان سه عام است: خلق و خوی كودك شما، خلق و خوی خودتان و
رویكردی كه برای تعیین مرز بكار میبرید.
جنگ قدرت را حذف كنید و با عملی موثر رفتار نادرست را متوقف كنید. گام بعدی
اینست كه اطلاعات و ابزارهای خود را در عمل بكار برید و پاداش زحمت خود را
یافته و از آن لذت ببرید.
فوریترین پاداش كمتر شدن جنگ قدرت و همكاری سریعتر است
پاداش بلندمدت شامل رضایت از همهچیز است زیرا زیربنایی برایهمكاری و روابط
شاد و دوستانه برای سالهای آینده فراهم كردهاید. شما مهارتهایی به فرزند خود
یاد میدهید كه نه تنها در منزل بلكه در جهان خارج برایاو سودمند است. با
راهنمایی و تربیت درست، كودك كلهشق شما شخصی مسئول، دلسوز و فردی پویا خواهد
بود و شما به او خواهید بالید.
****
به علاقمندان توصیه می
شود جهت دریافت
اطلاعات دقیق تر
،
کتاب
مرزهایی برای كودكان
را به طور کامل مطالعه نمایند.
منبع : کتاب " مرزهایی
برای كودكان "
نویسنده: رابرت جی.مكنزی،مترجم: دكتر شهروز فرهنگ بیگوند-انتشارات استاندارد
|