آنچه بايد در باره ايدز و راههای انتقال ويروس HIV  بدانيم

ايدز بيماری ويروسی خطرناکی است که بصورت روزافزون در جهان درحال گسترش است.  عامل به وجود آورنده اين بيماری ، ويروسی است که به نامهای " 1- HIV " و " 2-HIV " خوانده می شود که شايع ترين بيماری در جهان 1- HIV است . ايدز يک بيماری ويروسی است که سيستم دفاعی بدن را مختل می کند و بيمار را در مقابل انواع عفونت ها و سرطان ها بی دفاع می کند.

اين بيماری تا سال 1981 ميلادی ، يعنی سال 1360 هجری شمسی ناشناخته بود. در اين سال بيماری خاصی در جوانان همجنس باز در آمريکا مشاهده شد که به مرگ 5 جوان انجاميد. به دنبال جستجو در جهت کشف علت مرگ اين بيماران ، بيماری جديدی تحت عنوان "گيدز" - Gay Immuno Defficency syndrome - مطرح و بعدها بنامAIDS  .Acquiredimmuno Defficiency syndrome نام گذاری شد . مهم ترين راه انتقال اين ويروس به بدن ، تماس جنسی است . حدود 80 درصد در جهان توسط تماس جنسی معمولی به اين ويروس آلوده شده اند.

به اين ترتيب مهم ترين راه کنترل بيماری ، همان تماس جنسی کاملا" سالم است ، يعنی وفاداری به خانواده و احترام به کرامت آن و پرهيز از هرگونه بی بندوباری و انحراف جنسی ، استفاده از پوشش در زمان تماس جنسی با فردی که فاکتورهای خطر ابتلا به ويروس رادارد ، يعنی مشکوک به تماس جنسی ناسالم است و از مواد مخدر استفاده می کند و رفتارهای پرخطر دارد ، تا درصد زيادی از ابتلا به اين بيماری جلوگيری می کند.

در گذشته سه  تا پنج درصد موارد انتقال توسط تزريق خون آلوده صورت می گرفت ، ولی در حال حاضر روی خون های اهدايی کنترل دقيق صورت می گيرد و احتمال انتقال ويروس از طريق خون آلوده به حداقل رسانده شده است. اما هم اکنون استفاده از سرنگ مشترک آلوده به ويروس در معتادان به هروئين که ماده مخدر را به صورت تزريقی استفاده می کنند ، حدود 12 درصد موارد انتقال را تشکيل می دهد.

متاسفانه اين راه در کشور ما ، بعنوان مهم ترين راه انتقال ويروس درآمده و با توجه به شمار معتادان  تزريقی وعدم  آگاهی اين افراد از ابتلا به اين بيماری خطرناک ، سرنگ آلوده از معتاد مبتلا به ايدز به معتاد سالم تقديم می گردد و فرد سالم با فروکردن سوزن آلوده به ويروس در جريان خون ، به راحتی ويروس را در بدن وارد می کند و اين " ويروس وحشی " از جريان خون به تمام ارگانهای بدن وارد می شود و تکثير پيدا می کند.

ترک اعتياد ، تغيير رفتار معتادان از تزريقی به استنشاقی و يا استفاده از سرنگ مخصوص و يک بار مصرف برای هر فرد و آموزش شستشوی سرنگ و استريل کردن آن جزو راه های پيشگيری از انتقال اين بيماری هولناک است. اين ويروس همچنين می تواند از طريق مادر آلوده به جنين منتقل شود و حتی بعد از زايمان نيز به کودک قابل انتقال است . يعنی مادر آلوده ويروس HIV ممکن است در جريان حاملگی ، زايمان و شيردهی ، نوزاد خود را آلوده کند. يکی از توصيه های مهم به خانم های آلوده به ويروس HIV باردار نشدن می باشد.

همه در معرض خطر هستند :

پزشکان و پرستاران و بطور کلی مراقبين بهداشتی هم در معرض خطر ابتلا به بيماری هستند ، زيرا بسياری از افراد آلوده به HIV به علل مختلف به بيمارستانها و يا کلينيک ها مراجعه می کنند و در صورت فرو رفتن اتفاقی سرسوزن آلوده به ويروس به انگشت مراقبين بهداشتی ، مثلا" در حين خونگيری از افراد بيمار و يا جراحی روی بيماران و يا نمونه برداری از بافت های آنان ، خطر بالقوه انتقال HIV  را به دنبال اين تماس های شغلی به همراه دارد.

انتقال ويروس ايدز :

بايد بدانيم که ويروس ايدز توسط تماس های معمول خانوادگی ، مدرسه ، سربازخانه ، دانشگاه و در حين کار ، همچنين از راه بوسيدن معمولی ( بعلت تخريب جدار ويروس توسط بزاق ) ، دست دادن ، نيش حشرات ، توالت ، استخر شنا ، ظروف مشترک غذا ، حمام مشترک ، تنفس و استفاده از پوشاک دست دوم منتقل نمی شود . آنچه افراد را در معرض خطر آلودگی به ويروس ايدز قرار می دهد ، رفتارهای پرخطراست. لازم است اشاره کنيم که اولين مورد مبتلا به اين بيماری در کشور ما در سال 1366 در کودک 6 ساله ای که مبتلا به بيماری هموفيلی بود و خون آلوده دريافت کرده بود ، مشاهده شد.

سير بيماری :

حالا بايد ديد اين بيماری چه سيری دارد و نشانه های بروز آن چيست ؟ اين ويروس پس از انجام يک رفتار پرخطر مثلا" يکی از راه های انتقال نامبرده در بالا وارد بدن می شود ، ولی طی 4 تا 6 هفته ، ويروس در خون از طريق آزمايش های معمول تشخیص وجود ويروس HIV در کشورمان قابل شناسايی نيست . اين مدت زمان بايد سپری شود تا نسبت به آلودگی به ويروس اطمينان حاصل شود.

به همين علت است که تست تشخيص HIV بصورت روتين در آزمايش های قبل از ازدواج توصيه نمی شود ، يعنی بر فرض اگر فردی امروز رفتار پرخطر داشته ( تماس جنسی ناسالم ، استفاده از سرنگ مشترک و... ) و يک هفته  بعد جهت انجام آزمايش HIV قبل از ازدواج به آزمايشگاه مراجعه کند . ممکن است علی رغم وجود ويروس در خون ، تست های سرولوژی موجود ، ويروس را شناسايی نکنند و فرد گواهی سالم بودن دريافت کند و جهت ازدواج ارائه دهد. خانواده های محترم بايد قبل از قبول پيشنهاد ازدواج فرزندانشان ، حتما" نسبت به عدم وجود رفتارهای پرخطر در فردی که قراراست در آينده شريک زندگی فرزندشان شود، اطمينان حاصل نمايند. بصورت معمول وقتی که ويروس وارد بدن شد ، بعد از حدود 2 تا 4 هفته و گاهی تا 12 هفته بعد ، علائم عفونت حاد يا علائم غير اختصاصی رخ می دهد ، از جمله تب ، تعريق ، ضعف ، سردرد، گلودرد، اسهال ، درد عضلات و مفاصل و علائمی شبيه سرماخوردگی يا آنفلوآنزا ، ممکن است در اين مرحله ضايعات پوستی کهير مانند و بزرگ شدن غدد لنفاوی پشت گردن نيز رخ دهد.

مرحله بدون علامت :

بعد از اين مرحله ، مرحله بدون علامت بالينی شروع می شود. دراين مرحله ، بيمار هيچ گونه علائم بالينی ندارد و کاملا" مشابه فرد سالم است، ولی ويروس درحال تکثير است و فرد کاملا" آلوده کننده می باشد . در اين مرحله است که متاسفانه ممکن است بعلت عدم وجود علائم بالينی و مشخص ، فرد در نظر ديگران سالم تلقی شود و انتقال ويروس از طريق خون آلوده فرد يا تماس جنسی با او به فرد سالم منتقل شود. بيمار تا زمانی که وضعيت ايمنی او اختلال پيدا نکند ، بدون علامت باقی می ماند ، که اين مرحله ممکن است حتی تا 12 سال طول بکشد.

مرحله بعد مرحله بزرگ شدن مداوم غدد لنفاوی بدن است . غدد لنفاوی گره های کوچکی در مسیر جریان خون هستند که در نواحی گردن ، زيربغل ، کشاله ران ، داخل شکم و قفسه سينه ، وجود دارند و هنگام ابتلا به عفونت های مختلف ، بزرگ تر از حد معمول می شوند و حتی مثلا" در عفونت های دهان و دندان و سينوس ها ، غدد لنفاوی گردنی بزرگ شده و به راحتی توسط فرد قابل لمس هستند ، البته بزرگ شدن غدد لنفاوی مساوی با ابتلا به ويروس HIV نيست و اين غدد در فرآيند هر بيماری عفونی ، حتی سرماخوردگی ممکن است واکنش نشان دهند.

مرحله علامت دار :

مرحله بعد ،مرحله علامت دار است که بيمار ممکن است دچار تب های طولانی مدت ، اسهال بيشتر از يک ماه ، کاهش وزن ، زونا ،     عفونت های لگنی و ضايعات قارچی مثل برفک در دهان يا واژن شود. مرحله آخر بيماری ، مرحله " ايدز " است که مرحله کوتاهی است . يعنی ايدز فقط همين مرحله آخر و کوتاه بيماری را شامل می شود و در بقيه مراحل  قبلی ، بيمار فقط آلوده به ويروس HIV  تلقی می شود و گفتنی است تعداد کمی از افراد آلوده به ويروس در مرحله ايدز هستند. اين مرحله با عفونت های فرصت طلب و انواع سرطان ها مشخص   می شود . علت اکثر مرگ ها در افراد HIV مثبت ، همين وارد شدن به مرحله ايدز است که بعلت تخريب تقریبا" کامل سيستم ايمنی ، فرد به راحتی به عفونت های مختلف مبتلا می شود و بعلت همين عفونت ها ، بدخيمی ها و سرطان های شايع در اين بيماری ، بيمار از پا در   می آيد .  در اين مرحله می توانيم فرد را تشبيه به يک کشور کاملا" بی سرباز و بی دفاع کنيم که حتی ضعيف ترين اشغالگرها می توانند به راحتی کشور او را خلع سلاح و مغلوب کنند.

آزمايش تشخيص وجود ويروس HIV درخون ، در اکثر آزمايشگاه های کشورمان به راحتی قابل انجام است و هزينه زيادی را در برنمی گيرد. بسيار ساده و فقط با خونگيری معمولی انجام می شود.  درصورت مثبت شدن آزمايش اول ، تکرار آن و مجددا" آزمايش ديگری با تکنيکی ديگر برای تاييد وجود ويروس ضروری می باشد ، تست منفی ، يعنی آزمايشی که در آن فرد ، سالم تشخيص داده می شود ، در افرادی که رفتارهای پرخطر دارند ، تشخيص را بطور قطع رد می کند.

علی رغم پيشرفت های زيادی که در پيدايش داروهای ضد ويروس به عمل آمده است ، هيچ کدام از آنها قادر به از بين بردن عفونت نيستند و فقط وضعيت سيستم ايمنی بدن را بهبود می بخشند و فرد را در مقابل ابتلا به عفونت های فرصت طلب مقاوم تر می کنند. بدنيست اسامی داروهای شايع استفاده شونده را نيز بدانيم ، که شامل زيدوودين ، لامی وودين و...... هستند و همان طور که ذکر شد ، قادر به مهار کامل ويروس نيستند و حتی در بعضی شرايط ويروس به آنها مقاوم هم می شود. اين داروها قيمت گرانی دارند و متاسفانه در بعضی از افراد عوارضی مثل کم خونی شديد و عوارض کبدی و کليوی را به وجود می آورند و گاهی توسط فرد تحمل نمی شوند.

اين داروها در زمان خاصی از بيماری به فرد آلوده داده می شوند ، يعنی در زمانی که سيستم دفاع ايمنی بدن آن قدر تضعيف شود که نياز به تقويت داشته باشد ، يا زمانی که شخص HIV مثبت مبتلا به عفونت های فرصت طلب مختلف شده و يا در مرحله عفونت حاد باشد و در مرحله بدون علامت بالينی ، اين داروها تجويز نمی شوند . بيمارانی که دارو دريافت می کنند نيز می توانند آلوده کننده باشند.

درحال حاضر پيشرفت های زيادی در داروهای ضد ايدز به وجود آمده است . مجددا" تاکيد می شود ، ويروس HIV ويروس وحشی و سرسختی میباشد که به سرعت به داروهای معمول مقاوم می شود. يعنی اگر فرد HIV که وارد مرحله ايدز شده داروهای خود را به صورت منظم و تحت نظر پزشک مصرف نکند ، ويروس به سرعت نسبت به دارو مقاوم شده و مجددا" تکثير می يابد و تعداد سلوهای ايمنی بدن را کاهش می دهد.

و در پايان :

افراد HIV مثبت ( يعنی آلوده به ويروس ) بايد عليه بسياری از بيماری های قابل پيشگيری مثل " هپاتيت B " واکسينه شوند و واکسيناسيون مستمر کشوری در اين افراد حتما" بايد تکميل گردد.

****

منبع : مقاله "HIV   درکمين است آزمايش را فراموش نکنيد    " دکتر نگين مستوری ، متخصص بيماری های عفونی ، ويروس شناسی بالينی از دانشگاه لندن -  مجله خانواده سبز : اول شهريور 1384

بازگشت به صفحه اصلی