1- توانبخشی را تعریف کنند.
2- هدف از توانبخشی ضایعۀ نخاعی را شرح دهند .
3- اعضاء تیم توانبخشی ضایعۀ نخاعی را نام ببرند .
4- وظایف و خدمات مورد انتظار از هریک از اعضاء تیم توانبخشی ضایعۀ نخاعی را توضیح دهند .
5- مرکز ضایعۀ نخاعی و بخش های مختلف آن را توصیف کنند .

آغاز برنامۀ توانبخشی فرد با آسیب نخاعی در اسرع وقت و استمرار این فرایند نقشی مهم در ارتقاء سطح عملکردی فرد ، پيشگيري از عوارض آسیب نخاعی و بازگشت هر چه سریع تر فرد به اجتماع و بالا بردن کیفیت زندگی او دارد . موفقیت فرايند بازتوانی فرد با آسیب نخاعی و تلفیق اجتماعی وی نیازمند برخورداری او از خدمات چند تخصصی پزشکی و توانبخشی است و این امر با وجود متخصصين مجرب و آموزش ديده در زمينۀ ضايعۀ نخاعي محقق می شود. در اين ميان آنچه بايد مورد توجه ويژه قرار گيرد، اهميت درمان تيمي و هماهنگي و همكاري اعضاء تيم توانبخشي با يكديگر جهت ارائه مناسب ترين خدمات به فرد داراي با آسیب نخاعي است. در این فصل توانبخشی ، اعضاء تیم توانبخشی و اقدامات مورد انتظار مورد بررسی قرار می گیرد .

توانبخشي براساس تعريف سازمان جهاني بهداشت فرايندی پيشرونده ، پويا ، هدفمند و غالباً دارای بازۀ زماني مشخص است كه به افراد


داراي آسيب ، توانايي رسيدن به سطح عملكردي مطلوبشان را از نظر فيزيكي ، ذهني ، روانی ، شناختي و اجتماعي مي دهد.

در بر گیرندۀ خدمات و تخصص هاي مختلفی است كه از مرحلۀ حاد بعد از آسیب نخاعی و در اولین فرصت ممکن شروع شده و در مرحلۀ تحت حاد ادامه مي يابد ودر صورت نیاز در مرحلۀ مزمن نیز استمرار خواهد یافت . توانبخشي تحت حاد زيربنايی حياتي براي كسب مجدد و يادگيري مهارت هاي زندگي مستقل به شمار مي آيد. در اين مرحله افراد در يك برنامۀ روزانۀ تمام وقت شركت مي كنند كه شامل خدمات پزشكي ، فيزيوتراپي ، كاردرماني ، روانشناسي، مددكاري ، پرستاري ،تغذيه ، تجويز وسایل كمكي و مشاوره حرفه اي مي باشد. . اين تيم چند تخصصي به همراه خود فرد داراي ضايعۀ نخاعي ، يك برنامه درماني پزشكي توانبخشي ويژه براي هر فرد را طراحي مي نمايد و در ادامه اقداماتی به منظور بازگرداندن بخشی از عملکرد از دست رفته و حفظ توانمندی های بالقوۀ فرد با آسیب نخاعی انجام می شود که تا طرح ريزي ترخيص و بازگشت به جامعه و در نهایت تلفيق مجدد در نقش هاي سابق يا جديد در اجتماع ادامه مي يابد.
خدمات توانبخشي تركيبی از خدمات توانبخشي با رويكرد چند تخصصي است . تمركز اين خدمات بر برطرف ساختن نيازهاي اختصاصي فرد و دستيابي به اهداف توانبخشي مي باشد و فرد را قادر مي سازد به بالاترين سطح مطلوب خودكفايي ممكن به منظور آمادگي براي تلفيق اجتماعي و مقاصد حرفه اي و اشتغال دست يابد.

به تيمي از افراد متخصص گفته مي شود كه فعاليت آن ارائه اقدامات توانبخشي پزشكي به افراد با آسیب نخاعی مي باشد. اين تيم شامل افراد ذيل مي باشد:

پزشك متخصص طب فيزيكي و توانبخشي يا پزشك عمومي آموزش ديده ، فيزيوتراپيست ، كار درمانگر، پرستار توانبخشي يا پرستار آموزش ديده ، روانشناس و مددكار اجتماعي  ، تيم توانبخشي پزشكي به فرد براي داشتن يك برنامه مراقبت پزشكي و توانبخشی كمك مي كند تا وي براي ورود مجدد به جامعه آماده شود.

مرکزی تخصصی است که به منظور فراهم آوردن مجموعۀ کاملی از مراقبت های مورد نیاز افرادی که دچار ضایعۀ نخاعی و عوارض ناشی از آن شده اند با هدف دستیابی به حداکثر بازتوانی ممکن افراد ضایعۀ نخاعی با استفاده از پرسنل آموزش دیدۀ متخصص طراحی گردیده است و نیازمند مناسب سازی محیط و فضا و فراهم آوردن تجهیزات و تسهیلات خاص است.


هدف در مركز ضايعۀ نخاعي، حداكثر بازتواني ممكن افراد داراي ضايعه نخاعي با استفاده از كاركنان آموزش ديده و متخصص است. مراقبت هاي مورد نياز، طيف وسيعي را در برمي گيرد كه نيازمند مناسب سازي محيط و فضا و فراهم آوردن تجهيزات و تسهيلات خاص است.

افرادي كه به اين مركز ارجاع داده مي شوند شامل دو دستۀ كلي مي باشند:

• افراد پاراپلژي

اين دسته افراد دارای فلج ناکامل يا كامل در تمام يا بخشي از تنه و هر دو اندام تحتاني می باشند که ناشي از ضايعۀ در نخاع سينه اي يا كمري يا ريشه هاي ساكرال است كه در ضمن دچار عوارض ذيل نيز مي‏گردند:
- از دست دادن كنترل حسي و حركتي دفع ادرار و مدفوع
- كاهش خونرساني به بافتها كه باعث تشكيل زخم فشاري مي‏شود.

• افراد کوادری پلژي

اين دسته افراد دارای فلج ناكامل يا کامل تمامي چهار اندام و تنه می باشند که ناشي از ضايعه در نخاع گردني است. در افرادي كه داراي سطح ضايعة بالاتر و شدت آسيب طناب نخاعي بيشتر مي‏باشند عملكرد تنفسي و كنترل عضلات تنفسي با اشكال روبرو است.

1- بخش مراقبتي- توانبخشي اوليه

در اين بخش تلاش تيمي منظمي صورت مي‏گيرد تا بيماران به بالاترين سطح ممكن بازتواني دست يابند و امكان بازگشت به اجتماع را پيدا كنند. بعد از ايجاد آسيب نخاعي ، معمولاً بيماران جهت مراقبت دورة حاد ضايعة نخاعي به بيمارستان انتقال مي ‏يابند و بعد از انجام درمان هاي لازم و پايدار شدن وضعيت ايشان، به بخش مراقبتي- توانبخشي اوليه انتقال داده مي‏شوند و به مدت 8-4 ماه تحت درمان پزشكي- توانبخشي و مراقبت تخصصي قرار مي‏گيرند تا زماني كه توانايي بازگشت به زندگي مستقل را به دست آورند.
به طور كلي اقدامات انجام يافته در اين بخش عبارتند از:

• بازتواني حسي حركتي عضلات درگير و غيردرگير.
• آموزش فرد جهت مراقبت از خود در زمينة فعاليت هاي روزمره اعم از لباس پوشيدن، نحوة به بستر رفتن و از بستر بيرون آمدن، روش استحمام، نحوة دفع ادرار و مدفوع و ساير مراقبت هاي فردي لازم.
• آماده سازي افراد ضايعة نخاعي و آموزش آنها جهت استفاده از وسايل كمك توانبخشي (ويلچر، واكر، ....)
• حمايت لازم رواني و اجتماعي افراد جهت سازگاري با آسيبشان.
• مراقبت تشخيصي و درمانی در مورد مشكلات دستگاه ادراري
• مراقبت مناسب و آموزش لازم جهت پيشگيري از ايجاد زخم بستر
• بهبود وضعيت تغذية فرد
• آموزش خانواده ، دوستان و مراقبين.

2- بخش مراقبتی–توانبخشی کوتاه مدت

در اين بخش خدمات مراقبتي كوتاه مدت براي عوارض ناشي از آسيب طناب نخاعي ارائه مي‏گردد و در واقع آماده كنندة فرد جهت حضور در اجتماع مي‏باشد. در اين بخش سعي مي‏شود با ارائه خدمات مراقبتي مورد نياز به بيماران ترخيص شده از بخش مراقبتي- توانبخشي اوليه ، آنان در همان سطح عملكردي كه در طي مرحلة بازتواني اوليه شان بدست آورده‏اند ، باقي بمانند. اين مراقبت مي‏تواند به صورت سرپايي و يا بستري انجام گيرد و طول مدت اقامت بيماران بستري از چندين روز تا چندين ماه بسته به علت بستري آنها متغير مي‏باشد. افراد پذيرش شده در اين بخش دو دسته مي باشند:
1. افراد ترخيص شده از بخش مراقبتي- توانبخشي اوليه
2. افرادي كه قبلاً در مركز توانبخشي جامع ضايعه نخاعي اقامت داشته اند و پس از تكميل فرايند درماني -توانبخشي، ترخيص شده و به خانه بازگشته اند ولي مجدداً نيازمند برخي اقدامات مي باشند.

درمان زخم هاي بستر، درمان عوارض ادراري- تناسلي، شكستگي اندامها، عوارض تنفسي، نياز به تمرينات مجدد و يا اضافي بازتواني و اقدامات توانبخشي، معاينات باليني روتين سالانه كه نياز به بستري دارند.

3- بخش مراقبتی–توانبخشی طولاني مدت

در اين بخش مراقبت هاي مدت دار جهت دو دسته از افراد ارائه مي‏شود:

* افرادي كه عليرغم تلاش هاي صورت گرفته در مرحلة توانبخشي اوليه، قادر به ترك بيمارستان نمي‏باشند.
* افرادي كه عليرغم توانبخشي موفقيت آميز در مرحلة توانبخشي اوليه، از حمايت خانوادگي يا اجتماعي برخوردار نمي‏باشند.

4-درمانگاه ها (بخش سرپایی)

I. درمانگاه پزشكي ضايعه نخاعي
اين تسهيلات بايد در هر مركز توانبخشي جامع ضایعه نخاعی فراهم گردد. اين امكانات بايستي نزديك به بخش مراقبتي توانبخشي اوليه و بخش مراقبتي- حمايتي باشند.

II. درمانگاه توانبخشي ضايعه نخاعي
اين درمانگاه بايد مجاور بخش هاي مراقبت واقع شده باشد. هم بیماران سرپایی و هم بیماران بستری از خدمات این بخش بهره مند خواهند شد.

• فيزيوتراپي
• كاردرماني
• توانبخشی حرفه ای
• آموزش فعاليتهاي زندگي روزمرة
• آب درماني
• كارگاه ارتوپدي فني (اعضاء مصنوعي)

خدمات ارائه شده توسط تخصص هاي مختلف عبارتند از:

1- پزشكي

يك پزشك آموزش ديده يا مجرب در زمينه طب فيزيكي و توانبخشي بر نحوه ارائه خدمات توانبخشي پزشكي نظارت مي كند. در ابتدا بايستي ثبات وضعيت جسماني فرد مورد تأييد قرار گيرد و پزشك آمادگي وي را براي شروع تمرينات اعلام نمايد. براساس ارزيابي هاي انجام شده


پتانسيل توانبخشي و محدوديت هاي عملكردي فرد تعيين شده و مناسب ترين برنامه توانبخشي و درماني با همكاري اعضاء تيم براي هر فرد انتخاب مي گردد. براساس ديد جامع نگر در پزشكي ، بايد امكان مشاوره گرفتن از ساير متخصصين نظير متخصص طب داخلي، روانپزشك و... فراهم باشد. پزشك بايد در طول فرايند توانبخشي وضعيت جسماني فرد را به طور مرتب كنترل نمايد و در صورت نياز ، مداخله درماني نمايد.

در اقدامات پزشكي پيشگيري ، درمان و كنترل موارد ذيل مورد توجه مي باشد:


• مشكلات ادراري – تناسلي
• مشكلات قلبي – عروقي
• مشكلات گوارشي
• مشكلات تنفسي
• زخم هاي فشاري
• مشكلات روانشناختي
• ساير عوارض

هدف از فيزيوتراپي ، كمك به فرد جهت كسب حداكثر استقلال عملكردي ممكن است به نحوي كه فرد قادر به بازگشت به زندگي در خانه و جامعه و مشاركت كامل در فعاليت هاي خود باشد. متخصص فيزيوتراپي و ساير اعضاء تيم از جمله پزشك ، بايد يك برنامه درماني طراحي نمايند كه بر بهبود عملكرد فرد و راحتي او متمركز باشد.

فيزيوتراپيست به ارزيابي و اندازه گيري توانايي هاي فرد از نظر قدرت، انعطاف پذيري، تعادل، تحرك (راه رفتن يا استفاده از صندلي چرخدار) ، هماهنگي ، سرعت ، استقامت قلبي ريوي و نيز مهارت هاي عملكردي فرد مي پردازد.

اهداف درماني فيزيوتراپي بهبود موارد زير است :

• توانايي تحرك

 تمرين راه رفتن با يا بدون ارتز
 وزن اندازي نسبي يا تمرين راه رفتن در حالت تعليق
 برنامه ايستادن براي كسب آمادگي راه رفتن
 تمرينات تحرك در تخت و تمرينات جابجايي
 برنامه راه رفتن و دوچرخه ثابت با كمك تحريك الكتريكي
 تجويز و آموزش استفاده از ارتزهاي اندام تحتاني
 بازآموزي عضلاني و آموزش كنترل حركتي
 تمرينات آموزش مهارت هاي تحرك با صندلي چرخدار

• قدرت، انعطاف پذيري، مراقبت پوست، درمان درد و آمادگي جسماني
 تمرينات تقويتي
 تمرينات كششي
 استفاده از بريس هاي گچي براي افزايش انعطاف پذيري
 استفاده از مداليته هاي مناسب جهت كنترل درد، تحرك مفصل و ترميم بافت نرم
 آب درماني
 برنامه درمان زخم
 تمرين با تجهيزات تقويتي و استقامتي كه قابل دسترسي با صندلي چرخدار باشند.

• استفاده از فن آوري كمكي

 ارزيابي صندلي چرخدار
 آموزش تحرك با صندلي چرخدار
 ارزيابي نشستن براي كمك به فرد تا راحت بنشيند و در وضعيتي باشد كه ضمن حفظ تعادل، قادر به انجام كارهاي روزمره اش نيز باشد.
 بررسي توزيع فشار و اصلاح محل نشستن با تجويز بالشتك مناسب جهت جلوگيري از زخم هاي فشار
 كار با ساير اعضاء تيم براي اطمينان از اين كه وسايل و فن آوري هاي كمكي تجويز شده توسط متخصصين مختلف، همگي با هم همخواني دارند.

كاردرماني به افراد كمك مي كند تا مهارت هاي ضروري براي يك زندگي مستقل ، سالم و شاد را دوباره به دست آورند ، توسعه دهند و يا ايجاد نمايند. با رفع محدديت هاي عملكردي فرد و به كارگيري راهبردهاي جبراني و وسايل كمكي ، كاردرماني به فرد اين توانايي را مي دهد كه مهارت هاي زندگي را كسب نمايد .

برنامه ها و خدمات كاردرماني به شرح ذيل مي باشد :
• فعاليت هاي روزمره زندگي
شامل : استحمام، رفتن به دستشويي، پوشيدن و درآوردن لباس، غذاخوردن، جابجايي، فعاليت هاي اجتماعي، ارتباط عملكردي (نوشتن، تلفن زدن و...)
• مهارت هاي زندگي مستقل
نظير آماده كردن غذا، نظافت لباس ها، نظافت و نگهداري منزل، مراقبت از كودك، مديريت منزل
• فن آوري كمكي
شامل : مناسب سازي صندلي چرخدار، تجهيزات حمام و...
• آموزش نشستن و قرارگيري فرد در صندلي چرخدار به نحوي كه سلامت پوست، وضعيت قرارگيري مناسب، و عملكرد فرد حفظ شود.
• طراحي، ساخت و به كارگيري اسپلينت هاي اندام فوقاني
• دامنۀ حركتي، قدرت، حركات عملكردي و هماهنگي اندام فوقاني
• برنامه رانندگي تطابقي
• تلفيق اجتماعي
شامل : دسترسي به بانك، انجام خريد، حضور مستقل در مكان هاي درماني، تفريحي و...
• برنامه ترخيص
شامل : آموزش خانواده، برنامه منزل و آماده سازي ساختمان
• توانايي بازگشت به كار
شامل : آموزش جلوگيري از آسيب شغلي ، ارزيابي ارگونوميك محل كار و توصيه براي ايجاد تطابقات لازم ، تطابقات لازم در خانه، محل تحصيل و محل كار ، دسترسي به كامپيوتر و طراحي ارگونوميك محل كار
• بازگشت به جامعه
 

پرستاري، نقش حياتي در ارائه خدمات دارد. تأكيد خدمات پرستاري بر تأمين مراقبت فيزيكي، حمايت عاطفي و آموزش افراد جهت كسب سطح مطلوب سلامت و استقلال مي باشد. در پرستاري حرفه اي امروز، فرد بايد جهت كسب آگاهي از نيازهاي بهداشتي خود نظير سوندگذاري، بهداشت پوست، تغذيه و... راهنمايي شده و مراقبت هاي لازم در اين زمينه را دريافت نمايد. مهارت هاي مراقبت شخصي بايد به افراد آموزش داده شود و در شرايطي كه استقلال كامل فرد امكان پذير نيست، پرستاران بايد افراد را در زمينه تعليم چگونگي كمك مؤثر در انجام فعاليت هايشان به ديگران، آموزش دهند به گونه اي كه افراد قادر باشند در صورت نياز به كمك، از وجود ديگران به طور مؤثري بهره مند گردند.


خدمات پرستاري متمركز بر موارد ذيل مي باشد:
• مشكلات عصبي
• مشكلات عضلاني - اسكلتي
• مشكلات گوارشي
• مشكلات تنفسي
• تغذيه
• واكنش هاي عاطفي
• مشكلات قلبي – عروقي
• مشكلات ادراري- تناسلي
• آموزش بيمار در زمينه هاي ذيل:
 تحرك و جابجايي
 تغذيه
 محافظت از پوست
 محافظت از دستگاه ادراري
 برنامه دفع روده اي
 عوارض تنفسي
 مشكلات جنسي
 واكنش هاي روانشناختي
 عوارض ديگر(ترومبوز وريد عمقي، هيپر/ هيپوترمي، مشكلات دارو درماني، درد، افت فشار وضعيتي، استخوان سازي نابجا، اسپاستي سيتي سيتي، اختلال رفلكسي اتونوميك)
 ايمني در خانه
 توانبخشي حرفه اي و تلفيقي
 گروه هاي حمايتي

هر فرد بايد به يك مشاور دسترسي داشته باشد كه به او در طراحي ، دستيابي و مديريت خدماتي كه دريافت مي دارد كمك كند.
مشاوره به فرد كمك مي كند تا :
 به گونه مؤثري با شرايط اقامت در مركز وفق يابد.
 با ناتواني خود تطابق پيدا كند.
 به تمامي خدمات مورد نياز به موقع و با توالي منظم دسترسي پيدا كند.
 با اتمام برنامه دوباره به خانه و اجتماع بازگردد.

خدمات ارائه شده توسط مشاور توانبخشي عبارتند از:
 پيگيري برنامه اختصاصي مربوط به هر فرد و ميزان پيشرفت آن
 مشاوره و راهنمايي فرد
 ايجاد ارتباط مؤثر بين فرد و تيم توانبخشي
 نظارت، هماهنگي و كنترل خدمات توانبخشي
 ارائه برنامه ترخيص
 هماهنگي خدمات مورد نياز در خارج از مركز
 دفاع از حقوق فرد
 ارتباط مستمر با حاميان، خانواده و متخصصين

متخصصين خدمات رواني به عنوان بخشي از تيم توانبخشي به فرد كمك مي كنند تا به سطح مطلوب استقلال در زندگي اجتماعي دست يابد. فرد مي تواند براي دريافت خدمات روانشناسي، يا شخصاً و برحسب احساس نياز به روانشناس مراجعه نمايد و يا توسط ساير اعضاء تيم ارجاع داده شود.

خدمات ارائه شده توسط روانشناس عبارتند از:
 ارزيابي روانشناختي فرد
 ارائه مداخلات و درمان هاي لازم براي افراد شامل:
 درمان روانشناسي فرد
 مشاوره فردي
 مشاوره گروهي
 مداخله در بحران
 كنترل و حمايت
 مشاوره با خانواده
 مشاوره با كاركنان
 كلاس هاي آموزش هاي رواني براي افراد، خانواده ها و كاركنان
 پيشگيري از سوءمصرف مواد و جلوگيري از بازگشت به سوء مصرف مواد
 برنامه هاي درماني اختصاصي براي هر فرد
 قضاوت در درگيري ها و خدمات مديريت خشم

دامنه وسيعي از خدمات به مراجعين و خانواده شان را شامل مي شود كه تلفيق مجدد فرد با اجتماع را تسهيل
مي نمايد.
خدمات ارائه شده عبارتند از:
 ارزيابي رواني – اجتماعي مختصر
 مشاوره درماني گروهي و فردي
نيازهاي فيزيكي، اجتماعي، عاطفي، محيطي و اقتصادي فرد و خانواده بايد مدنظر قرار گيرد. ارزيابي هاي رواني – اجتماعي از زمان پذيرش فرد آغاز مي شود. شرح حال كلي فرد براي طراحي مداخلات و برنامه ترخيص فرد ضروري است و بايد در پرونده موجود باشد. ارتباطات مستمر و منظم با فرد، اعضاء خانواده و افراد مرتبط ديگر بايد حفظ شود تا مشاركت آنها در برنامه توانبخشي فرد افزايش يابد.
مددكار اجتماعي به فرد و خانواده اش كمك مي كند تا با تغييراتي كه در اثر ايجاد ضايعه نخاعي بر زندگي آنها تحميل شده است، تطابق يابند. همچنين مددكار اجتماعي مي تواند فرد را در صورت نياز به روانپزشك يا روانشناس نيز ارجاع دهد.

خدماتي كه در ذيل مي تواند به صورت اختياري در محل مركز ارائه شود. در غير اين صورت بايد مراكز معيني جهت ارائه اين خدمات معرفي گرديده و افراد جهت دريافت اين خدمات در صورت نياز به اين مراكز ارجاع داده شوند.

 

عبارت است از ارائه خدمات مورد نياز براي افرادي كه به بريس هاي اندام فوقاني، اندام تحتاني و يا تنه نيازمند هستند تا تحرك و خودكفايي شان به حداكثر برسد. در مورد مراجعيني كه قبلاً بريس دريافت كرده اند بايد ارزيابي صورت گيرد تا در صورت نياز تعمير، تغيير يا جايگزيني بريس انجام گيرد و در مورد مراجعين جديد، وضعيت آنها براي بهره مندي از يك بريس مناسب مورد ارزيابي قرار مي گيرد.

وسيله فن آوري توانبخشي عبارت است از:

هر جزء، قطعه ، تجهيزات يا سيستم هايي كه يا به صورت تجاري موجودند و يا نياز به تغييرات و مناسب سازي دارند و به منظور افزايش ،

حفظ يا بهبود توانايي هاي عملكردي افراد داراي ناتواني مورد استفاده قرار مي گيرند. فن آوري كمكي به افراد داراي ناتواني كمك مي كند تا كنترل بيشتري روي زندگي خود داشته و مشاركت خود در تحصيل، اشتغال، خانواده و فعاليت هاي اجتماعي را افزايش دهند. مشاوره در مورد فن آوري كمكي مي تواند توسط متخصص فيزيوتراپي، كاردرماني، مهندس كامپيوتر و مهندسين توانبخشي ارائه گردد.
اين افراد بايد مشاوره تجويز و آموزش در زمينه هاي ذيل را انجام دهند:
 دسترسي به كامپيوتر و تطابقات لازم
 كمك در انجام كارها و مراقبت هاي شخصي
 نشستن و تحرك
 رانندگي تطابقي
مهندسين توانبخشي مستقيماً روي هر يك از مراجعين كار مي كنند تا تجهيزات مناسبي را طراحي نمايند كه مشكل خاص آن فرد را كه مانع از كارايي فردي و يا عملكرد مناسب او شده است، حل نمايند. اينگونه مشكلات ممكن است در هر يك از مراحل فرايند توانبخشي بروز نمايند ضمن آنكه مي توانند تأثيرات منفي جدي بر پتانسيل فرد براي موفقيت در فعاليت هاي زندگي روزمره، تحرك، كارآيي در تحصيل، اشتغال و فعاليت هاي تفريحي داشته باشند.
حل چنين مشكلاتي نيازمند طراحي اختصاصي تجهيزات و يا راهبردهاي جبراني است كه ممكن است به صورت آماده در بين فن آوري هاي كمكي، موجود نباشند.
اصول ثابت شده فيزيكي و عوامل فيزيولوژيك و انساني توسط مهندسين توانبخشي با هم تركيب مي شوند. تطبيق موفقيت آميز عوامل مكانيكي و انساني، نيازمند تلاش تيمي آگاهانه اي است تا توانايي هاي قابل بهبود به كمك تجهيزات، تعيين گردد.