1. عوارض تنفسی معمول در ضایعه نخاعی را نام ببرند.
2. پاتوفیزیولوژی اختلالات تنفسی در ضایعه نخاعی را شرح دهند.
3. عضلات اصلی و فرعی تنفسی و سطوح عصب دهنده به آن ها را مشخص کنند.
4. اصول پیشگیری و درمان عوارض تنفسی در ضایعه نخاعی را نام ببرند.
5. روش های انجام تمرینات تنفسی را شرح دهند.
6. روش اجرای صحیح سرفه کمکی ، فیزیوتراپی تنفسی و درناژ وضعیتی را شرح دهند.
7. داروها و واکسن های مورد استفاده برای بهبود وضعیت افراد ضایعه نخاعی را نام ببرند.

آسیب نخاعی بسته به سطح آسیب دارای اثراتی بر مکانیسم تنفس طبیعی است.

عوارض معمول آسیب نخاعی عبارتند از :

• اختلال در عمل سرفه
• عفونت های تنفسی
• آمبولی ریوی
• گاه اختلال در عمل تنفس و نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی

تنفس فرایندی دو مرحله ای شامل دم وبازدم است. دم مرحله ای فعال و نیازمند انقباض فعال عضلات تنفسی است ، در حالی که بازدم مرحله ای غیر فعال است که با شل شدن عضلات دمی آغاز می شود.


عضله اصلی تنفس عبارتست از

• دیافراگم : که توسط C3، C4 ،C5 عصب دهی می شود .

عضلات فرعی تنفسی عبارتند از :

• استرنوکلیدو ماستوئید ( sternocleidomastoid )
• اسکالن ( scalene) :که توسط C8- C4 عصب دهی می شود .
• تراپزیوس ( trapezius )
• بین دنده ای خارجی (external intercostal ) :که توسط T1-T11 عصب دهی می شود .
• بین دنده ای داخلی ( internal intercosta) :که توسط بخش های توراسیک نخاع عصب دهی می شود .

• عضلات شکمی که توسط T6-T12 عصب دهی می شود .

عضلات فرعی تنفسی ، در شرایط طبیعی نقش کمی در عمل تنفس دارند .
آسیب نخاع در بخش های گردنی و سینه ای می تواند باعث مشکلات تنفسی شود.

عضلات شكمي در بازدم قوي نظير سرفه وارد عمل مي شوند. افرادي كه قادر به توليد نيروي عضلاني كافي براي سرفه كردن نيستند، مستعد تجمع ترشحات ريوي مي باشند. اين امر در بسياري افراد مي تواند منجر به پنوموني گردد. ضعف عضلات تنفسي همچنين مي تواند به كاهش تلاش دمي و اختلال در توانايي فرد براي تحمل ورزش گردد و عاملي است كه نهايتاً استقامت فرد در فعاليت هاي عملكردي را تحت تاثير قرار مي دهد. مشکلات تنفسی در اثر آسیب یا فلج عضلات دمی و بازدمی به وجود می آید. به این ترتیب که این عضلات نمی توانند به خوبی منقبض شوند و در نتیجه در فشار داخل قفسه سینه و فشار داخل شکمی که برای دم و بازدم ضروری هستند، تغییراتی ایجاد می شود.

علل منجر به عوارض تنفسی عبارتند از:

• كاهش حجم هواي تبادل يافته در حجم هاي جاري
• كاهش حركت قفسه سينه با هر تنفس
• كاهش حجم هواي بازدمي با فشار
عضلات بازدمی منجر به کاهش ظرفیت حیاتی می شود. به علت ضعف يا عدم كاركرد عضلات درگير در فرايند تنفس شامل: ديافراگم، عضلات بين دنده اي و عضلات شكمي

برخی علائم ونشانه های مشکلات تنفسی عبارتند از:
• تلاش تنفسی
• تنفس صدا دار
• کوتاه شدن تنفس
• تنفس تند
• افزایش ترشحات ریوی (خلط)
• سرفه
• احساس سنگینی در قفسه سینه
• درد ناگهانی و تیز سینه
• تعریق
• نبض سریع
• افزایش درجه حرارت بدن
• رنگ پریدگی پوست
• احساس ضعف و خستگی
اصول پیشگیری و درمان

این تمرینات به تقویت عضلات تنفسی کمک می کنند و باعث می شوند با بالا آمدن قفسه سینه ، ظرفیت پذیری compliance ریه ها افزایش یابد.این تمرینات به افزایش توان استفاده از ظرفیت هر چه بیشتر ریه و در عین حال به بالا آمدن ترشحات ریوی از قسمت تحتانی ریه و خروج آن کمک می کنند.
توجه داشته باشید:
این تمرینات وقتی موثر واقع می شوند که به صورت منظم و روزانه و در ساعات مشخصی از روز انجام شوند.


روش اجرا:
الف)تنفس عمیق با اسپیرومتر تحریکی (incentive spirometry)
اسپیرومتر تحریکی وسیله ای است که در آن یک گوی متحرک قرار دارد که فرد با عمل بازدم به دنبال دم عمیق باید سعی کند آن را تا حد امکان بالا ببرد.
مراحل تمرین تنفس عمیق با اسپیرومتر تحریکی به شرح زیر است:
1. فرد قسمت دهانی اسپیرومتر را بین دندان ها نگه می دارد و دهان را می بندد.
2. فرد تا جایی که می تواند نفس خود را بیرون می دهد (بازدم عمیق انجام می دهد) ، سپس یک دم عمیق انجام می دهد.
3. فرد باید تلاش کند گوی داخل وسیله را تا جایی که می تواند با بازدم عمیق بالا ببرد و تا جایی که می تواند بالا نگه دارد.
4. مراحل فوق 10 بار انجام شود.
ب)تنفس عمیق بدون اسپیرومتر تحریکی
1. فرد دم عمیق انجام می دهد و تا زمانی که می تواند هوا را در ریه ها نگه می دارد.
2. سپس بازدم عمیق و پرفشار انجام می دهد.
3. مراحل فوق روزانه 10 بار انجام شود.

 سرفه کردن
سرفه کردن به پاکسازی ترشحات غلیظ از مجاری تنفسی کمک می کند و به این ترتیب از ایجاد زمینۀ ابتلا به آتلکتازی یا پنومونی جلوگیری می کند.
در صورتی که فرد قادر به سرفه کردن موثر نباشد باید از روش سرفه کمکی به شرح زیر استفاده نمود :
سرفه کمکی assist cough ( quad cough )
مراحل :
1. انتهای یک کف دست را زیر قفسه سینه و بالای ناف فرد ضایعه نخاعی ( ناحیه اپی گاستر) قرار دهید.
2. دست دیگرتان را روی دست اول قرار دهید.
3. از بیمار بخواهید سرفه کند.
4. درست زمانی که بیمار تلاش می کند تا سرفه کند ، هم زمان دست هایتان را با فشار مناسب رو به بالا برانید.
این روش را به بیمار ومراقب وی در خانواده آموزش دهید و از او و مراقبش بخواهید این کار را حداقل 3 بار در روز انجام دهند. با پاکسازی ریوی از بروز بسیاری مشکلات تنفسی جلوگیری کنید.

شکل 2-2 : نحوه قرارگیری دست ها در سرفه کمکی

در روشی دیگر می توانید دست ها را به جای اپی گاستر در دو طرف ، روی بخش پایینی قفسهً سینه و روی دنده ها بگذارید و همزمان با سرفهً بیمار ، دست ها را رو به بالا فشار دهید.
 فیزیوتراپی تنفسی chest physiotherapy
این کار به نرم کردن ترشحات ریوی وخروج آن ها کمک می کند.در این روش با کف دست به پشت بیمار در نواحی ریه ها و پهلوها ضربات ملایمی وارد می شود.

شکل 3-2: نواحی ضربه زدن به پشت

مراحل :
1. دست ها را به شکل فنجانی درآورید. به این شکل که انگشتان خمیده و انگشت شست مقابل انگشت اشاره قرار گیرد.
2. روی پشت بدن بیمار در امتداد ریه ها ضربات ملایمی وارد کنید. دقت کنید روی ستون مهره ها ضربه وارد نکنید. ضربات باید ملایم و به صورتی باشند که صدای توخالی ایجاد کنند.

 درناژ وضعیتی
روشی است که در آن جاذبه زمین به خروج ترشحات کمک می کند.
مراحل :
1. بیمار را در وضعیت های نشان داده شده در شکل 4-2 قرار دهید.بیمار 5 دقیقه در هر وضعیت باقی می ماند و پس از آن فیزیوتراپی تنفسی را ( به شرح ذکر شده در بالا ) انجام دهید .
2. در مدتی که بیمار در وضعیت موردنظر است ، به آرامی از یک پهلو به پهلوی دیگر به آرامی ضربه بزنید.
توجه داشته باشید:
بهترین زمان درناژ وضعیتی و فیزیوتراپی تنفسی هنگام صبح است.
درناژ وضعیتی و فیزیوتراپی تنفسی نباید بلافاصله قبل وبعد از غذا انجام شوند . زیرا باعث ناراحتی معده می شوند .



 

شکل 4-2 : وضعیت های بدن در درناژ وضعیتی

برای بهبود وضعیت بیمار و بر اساس وضعیت بالینی وی داروهای متفاوتی تجویز می شوند . این داروها عمدتاً عبارتند از :
• برونکودیلاتورها و موکولیتیک ها
• واکسن آنفلوانزا (یک بار درسال توصیه می شود).
• واکسن پنوموکوک (برای یک بار توصیه می شود).

 
 سایر مواردی که رعایت آن ها در پیشگیری و بهبود علائم تنفسی مفید است:

• تحرک : داشتن تحرک و فعالیت تا جایی که فرد قادر به انجام آن است ، به رقیق ماندن ترشحات ریوی و سهولت حرکت آن ها در مجاری تنفسی کمک می کند و از تجمع این ترشحات در مجاری تنفسی جلوگیری می نماید .

• عدم مصرف سیگار : سیگار با تحریک سلول های تولید کننده ترشحات ، باعث افزایش ترشحات می شود

• تنظیم رطوبت هوا : در صورت خشک بودن هوای محیط ، برای جلوگیری از خشکی مجاری تنفسی ، استفاده از دستگاه بخور مفید است .

• مصرف کافی مایعات : مصرف مایعات به مرطوب ماندن مجاری تنفسی و در نتیجه جلوگیری از غلیظ شدن بیش از حد ترشحات کمک می کند .البته میزان مصرف مایعات باید با توجه به برنامه کنترل مثانه فرد تنظیم شود .

• توجه به سلامتی و بهداشت : وضعیت بهداشتی خوب ، داشتن تغذیه صحیح ، خواب و تمرینات بدنی منظم به پیشگیری از مشکلات تنفسی کمک می کند .

 

برخی مشکلات تنفسی و نحوه برخورد با آن ها