1. علت اهمیت تغذیه در افراد ضایعه نخاعی را شرح دهند.

2. علائم ونشانه های تغذیه نامناسب وسوء تغذیه را بیان کنند.

3. موارد مهم در سابقه فرد برای ارزیابی تغذیه وی را توضیح دهند.

4. آزمایشات پاراکلینیک برای ارزیابی تغذیه را نام ببرند.

5. برنامه غذایی مناسب برای فرد طراحی کنند.

6. اهداف مورد نظر در تعیین رژیم غذایی مناسب برای افراد ضایعه نخاعی را مشخص کنند.

تغذیه صحیح پایه واساس سلامتی است. داشتن رژیم غذایی که نیازهای ضروری بدن را تأمین کند ، به ویژه در دوران ناخوشی و بیماری مهم است. بعد از آسیب نخاعی ، تغذیه سالم باعث می شود فرد وزن مناسبی به دست آورد و آن را حفظ کند و در عین حال به تنظیم عملکرد روده و مثانه و پیشگیری از عوارض آسیب نخاعی کمک می کند.
دقت کنید اگر فرد رژیم غذایی مناسبی نداشته باشد :
1. مستعد ابتلا به عوارضی چون زخم فشاری ، عفونت و... می باشد.
2. انرژی لازم برای انجام تمرینات توانبخشی را نخواهد داشت.
3. اضافه وزن ناشی از رژیم غذایی نامناسب ، باعث اشکال در حرکت و جابجایی فرد می شود .

 

• به علت آسیب به نخاع ، وضعیت فیزیولوژی بدن دچار اختلال و بی نظمی می شود ودر نتیجه نیازهای غذایی فرد تغییر می کند.
• به دنبال آسیب نخاعی فرد دچار مشکلات روحی می شود که خود باعث تغییر در نیازهای غذایی می شود.
• آسیب های همراه با آسیب نخاعی ، از جمله ناخوشی ها و عوارض ناشی از آن مانند زخم فشاری ، عفونت و تب در تغییر نیازهای غذایی مؤثرند.
برخی اختلالات تغذیه شایع در افراد با ضایعه نخاعی که نیازمند توجه ویژه است به شرح ذیل می باشد:

 از دست دادن مقدار زیادی پروتئین به دنبال تروما
 کاهش جذب پروتئین های هضم شده از طریق دستگاه گوارش
 تهوع
 کاهش اشتها
 یبوست

باید پروتئین مورد نیاز فرد چه به صورت خوراکی ( از راه دهان ) و چه به صورت روش های پارنترال (غير دهاني) جایگزین گردد.

آنمي ، حاصل وضعيت قبلي فرد يا نتيجه عدم تعادل در توليد گلبول هاي قرمز خون و از رده خارج شدن آنها به علت استرس و یا کمبود مواد موردنیاز چون آهن و ویتامین B12 می باشد.آنمی با توجه به علت آن درمان می شود.

تعادل منفی نیتروژن امری اجتناب ناپذیر در افراد با ضایعه نخاعی کامل می باشد . علاوه بر دفع زیاد نیتروژن در افراد دچار استرس بالا، دفع کلسیم هم در طی سه هفته اول بعد از آسیب بالا می رود تا اینکه به سطح ثابت و بدون تغییر می رسد. بنابراین باید دفع کلسیم و نیتروژن در فرد با ضایعه نخاعی مورد توجه قرار گیرد.
علائم ونشانه ها


الف) برای تشخیص تغذیه نامناسب به موارد زیر توجه کنید:

 

وزن در ساعت ثابتی در روز و با وسیله ای ثابت طی یک دورهً زمانی انجام می شود. روند تغییرات وزن ، صرف نظر از وزن فعلی مهم است. کاهش وزن به میزان بیش از 10% پایین تر از وزن ایده آل برای افراد ضایعه نخاعی و یا افزایش بیش از حد وزن نیازمند توجه ویژه است.به طور کلی وزن ایده آل برای افراد پاراپلژی در حدود 5/4 کیلوگرم تا 5/6 کیلوگرم کمتر از وزن ایده آل برای افراد غیرضایعه نخاعی و برای افراد کوادری پلژی 5/6 کیلوگرم تا 9 کیلوگرم کمتر از وزن ایده آل برای افراد غیرضایعه نخاعی است.

• وضعیت پوست از نظر ظاهری و وجود زخم
• لثه های خونریزی دهنده یا زبان قرمز و شقاق لب
• وضعیت دندان ها
• وضعیت مو وناخن ها
• عفونت های مکرر اعم از عفونت تنفسی ، پوستی ، ادراری و ...

ب) سایر مواردی که در سابقه فرد مهم است:
• سابقهً مصرف داروهایی نظیر داروهای سرکوب کنندهً سیستم ایمنی ( ایمونو ساپرسیو)
• سابقهً مشکلات طبی دیگر نظیر تب ، جراحی ، آنمی
• افزایش وزن بدن به میزان بیش از 20% وزن ایده آل

• اندازه گیری آلبومین سرم . (بهترین شاخص ارزیابی پروتئین است). آلبومین سرم کمتر از 5/3 میلی گرم در دسی لیتر ، سوء تغذیه بالینی را نشان می دهد.
• اندازه گیری BUN تعادل نیتروژن را نشان می دهد.
• اندازه گیری هموگلوبین ، کاهش هموگلوبین ( آنمی ) می تواند دلیلی بر تغذیهً نامناسب به ویژه کمبود آهن و ویتامین B12 در رژیم غذایی باشد.
• گاه کاهش گلبول های سفید به دلیل تغذیه نامناسب است.

در برنامه ریزی برای تغذیه مناسب بیمار موارد زیر را لحاظ کنید:

1. بیماری های همراه را درمان کنید.
2. رژیم غذایی را به فرد پیشنهاد دهید که شامل همه گروه های غذایی (گوشت ، لبنیات ، نان وغلات ، چربی ، میوه وسبزیجات) باشد . توجه داشته باشید:
گروه گوشت : پروتئین ، روی و آهن مورد نیاز فرد را تأمین می کند.
گروه میوه وسبزیجات : ویتامین ها ، مواد معدنی و فیبر مورد نیاز فرد را تأمین می کند.
گروه لبنیات: پروتئین ، کلسیم و ویتامین های A ، B ، D مورد نیاز فرد را تأمین می کند.
گروه نان وغلات : ویتامین های B و فیبر مورد نیاز فرد را تأمین می کند.
گروه چربی : کالری و ویتامین های A ،D ،E ،K مورد نیاز فرد را تأمین می کند.

در صورت نیاز با یک متخصص تغذیه مشورت شود.

3. نیاز افراد پاراپلژی به انرژی تقریباً 26 تا 28 kcal/kg/day و نیاز افراد کوادری پلژی به انرژی تقریباً 20 تا 24 kcal/kg/day است.
4. به ویژه در افراد دارای سن بالاتر ، مکمل غذایی تجویز کنید.
5. اگر فرد دارای زخم فشاری است باید پروتئین دریافتی روزانهً وی 100 تا 200 گرم افزایش یابد.در صورت وجود تب یا انجام جراحی این میزان به 2 وعدهً غذایی در روز (در هر وعده 120 گرم پروتئین) افزایش می یابد.

6. مصرف چربی های اشباع ، غذاهای حاوی کلسترول بالا و غذاهای سرخ شده محدود شود.
7. برای جلوگیری از یبوست مصرف توأم فیبر و مایعات توصیه شود.

دريافت فيبر روزانه فرد بايد افزايش يابد تا ضمن جلوگيري از يبوست و اسهال به عملكرد طبيعي روده كمك شود. نان سبوس دار، غلات، ميوه هاي تازه و سبزيجات، فيبر غذا را تأمين مي كنند. منابع غني از فيبر عبارتند از:

• غذاهاي سبوس دار مانند نان گندم كامل و نان گندم سبوس دار، ماكاروني ، بلغور گندم و ساير غلات شامل: جو، ذرت و ...

• سبزيجات و ميوه جات تازه با پوست و سالاد مخلوط
• حبوبات و نخود سبز پخته
• ميوه هاي خشك

با وجود اين اگر براي فرد رژيم غذايي با محدوديت دريافت مايع تجويز شده باشد نبايستي مقدار زيادي فيبر در رژيم غذايي وجود داشته باشد چرا كه با مصرف بالاي فيبر، فرد دچار يبوست خواهد شد.

8. مایعات به میزان لازم ، روزانه 10 تا 12 لیوان (5/2 تا 3 لیتر) مصرف شود. اگر فرد به هر علت ، محدودیت در مصرف مایعات دارد ، باید با همکاری تیم درمانی و توانبخشی میزان نیاز وی به مایعات مشخص شود.
ميزان مايعات نوشيدني دريافتي توسط فرد مهم است و بايد در برنامه دفع روده اي وي منظور شود. مايعات براي جلوگيري از دهيدراتاسيون و شستشوي كليه ها و مثانه به منظور پيشگيري از عفونت هاي ادراري و سنگ هاي ادراري لازم هستند. فرد بايد به نوشيدن مايعات تشويق شود و به ويژه در صورت دارا بودن زخم فشاري همراه با ترشح از موادی مانند آب و آب سيب استفاده نمايد.

9. مصرف نوشیدنی حاوی کافئین باعث می شود فرد مایع از دست بدهد. بنابراین مایعات و نوشیدنی بدون کافئین توصیه می شود.

10 . اقدامات توانبخشی با بالا بردن فعالیت و درگیر کردن بخش های مختلف بدن، اشتها را بالا می برند و در عین حال مهارتها و فعالیت های روزمره مربوط به غذاخوردن را بهبود می بخشند.

رژیم غذایی بر اساس نیازهای فرد تعیین می شود تا ضمن حفظ سلامت وی ، نیاز غذایی وی طی فرایند توانبخشی تأمین شود. روند تعیین رژیم غذایی مناسب در افراد ضایعه نخاعی بر اهداف زیر متمرکز است:

 دریافت غذای کافی ومناسب
 حفظ وزن ایده آل
 اهمیت دریافت پروتئین کافی
 اجتناب از مصرف زیاد چربی ، کلسترول ، کافئین وکالری