اگر به دريا رفته می داند
مصيبت های توفان را، پس کسی هم چو يک معلول نمی تواند رنج های زندگی يک
معلول را بفهمد و نيز هيچ کس مثل يک معلول نمی تواند برای معلول ديگر
کارآفرين باشد. و گر نه در روزگار ارجحيت های اقتصادی چه کسی حاضر است
کارگری که در يک روز 18 دستگاه رايانه مونتاژ می کند را بر کارگری که 30
دستگاه مونتاژ می کند ترجيح دهد.
مجموعه ای خودجوش هستيم
که نه بودجه دولی داريم و نه بودجه های خاص که ما را از نظر مالی حمايت کند
و خودمان هم از اين که دستمان را دراز کنيم اکراه داشته ايم و شان خود را
بالاتر از آن می دانيم. "
اصغر شيرزادی کارآفرين
معلولين چگونگی شکل گيری اين جمع را اينگونه توضيح می دهد: " سال 62 که
نخستين کنکور بعد از انقلاب فرهنگی برگزار شد در آزمون شرکت کردم و در مقطع
زمانی 6 ماهه تا اعلام نتايج فعاليتهايی را انجام دادم که در مسير زندگی ام
موثر بود. " شرکت در کلاسهای زبان و نيز مراکز فنی و حرفه ای از آن جمله
اند، اما مهمتر از آن شرکت در فعاليت های ورزشی بود که به دليل حضور و
آشنايی با معلولين ديگر دغدغه ها برجسته تر می شود: " در اين مقطع با تشکل
های معلولين در کلاس های ورزشی آشنا شدم. من مشکلات را می ديدم و می ديدم
که به دليل ضعف های جسمی ناشی از معلوليت اکثر ما از قشرهای ضعيف جامعه
هستيم. با دوستان تصميم گرفتيم فعاليتی را شروع کنيم و در راستای
اشتغالزايی برای معلولين آن را گسترش دهيم." به قولی براتی از
آنجايی که توجهی به معلولين نمی شد می بايست روی پای خودمان می ايستاديم. "
شيرزادی اينگونه ادامه می دهد: " بر اين اساس در سال 63 از طريق موافقت
اصولی توانستيم اين شرکت تعاونی را تاسيس کنيم. من هم جزو هيات موسس بودم و
علاوه بر آن توانستيم در بدو تاسيس 200 نفر را جذب تعاونی کنيم. بعد برای
آغاز فعاليت شروع کرديم به گرفتن آمار و نيازسنجی از معلولين. " براتی نحوه
نيازسنجی را اينگونه شرح می دهد: " علاوه بر مشورت با موسسات مرتبط و کسانی
که می شناختيم. اگر در خيابان معلولی را می ديديم به شراغش می رفتيم و از
آنها درباره زندگی و سختی ها و مشکلاتشان می پرسيديم. " در آن مقطع زمانی
تعاونی پس از بحث های فراوان به اين نتيجه می رسد که از نيازهای اساسی
معلولين تامين مايحتاج اوليه زندگی است و به اين ترتيب شرکت تعاونی چند
منظوره که بر اساس اساسنامه دستش باز بود به خريد و فروش لوازم منزل و
اقلام ضروری روی می آورد چنانچه براتی می گويد:
" کالاها و لوازم منزل و يا خواروبار و ارزاق عمومی می خريديم و آنها را
می فروختيم و يا در اختيار افراد کم درآمد قرار می داديم. چون اساسا" شرکت
تعاونی عام چند منظوره بود و طبق اساسنامه دستش برای ورود به عرصه های
تجاری هم باز بود. " برای اين منظور تعاونی دو واحد فروشگاهی هم تاسيس می
کند. که مانند اغلب تعاونی ها هم به اعضاء خدمات ميدهد و هم به ديگران و
بنا به گفته براتی " سود عايدی صرف بچه ها برای بالا بردن کيفيت اشتغال می
شود. " اين تعاونی نخستين تعاونی معلولين نيست و به قول شيرزادی " مثلا"
تعاونی الکترونيک معلولين هم بوده که چون خودشان را با نيازهای روز تعريف
نکردندف نتوانستند دوام بياورند و منحل شد. " وی ادامه می دهد: " بر پايه
همين تجربيات به اين نتيجه رسيديم که همه تخم مرغ ها را نبايد در يک سبد
گذاشت. ما طبق اساسنامه نبايد در يک جا درجا می زديم و می بايست راه های
جديد را شروع می کرديم. بايد از جامعه و بازار، نيازسنجی می کرديم و
واحدهای مختلف را تعريف می کرديم. " به اين ترتيب در مقطع زمانی خاص و بنا
به الزامات جامعه و بازار تعاونی به بسته بندی مواد غذايی روی می آورد:
"اولين مجموعه بسته بندی قند و شکر ما بوديم و در بسته بندی تجربيات
فراوانی را به دست آورديم و بعد حبوبات را بسته بندی کرديم. زمانی که ما
شروع کرديم تازه مردم با اين امور آشنا می شدند. " توليد و عرضه محصولات
دوختی، کار بر روی سنگ های قيمتی، درخت سيم مورد استفاده در صنعت خودروسازی
نيز از جمله اموری است که تعاونی طی اين سالها به آن پرداخته که در پشت همه
اين تغيير فعاليت ها دليل عمده ای وجود دارد که براتی آن را اينگونه بيان
می کند: " وقتی در يک مسير به بن بست
بر می خورديم، راه ديگری را باز می کرديم، حتی کار را عوض ميکرديم تا
معلولين هيچ موقع احساس نکنند که آمدن و عضويت در تعاونی کار بيهوده ای
بوده است. "
اين تنوع رمز ماندگاری
آنها بود که سبب تعجب تعاونی های ديگر می شد: "وقتی در همايش های وزارت
تعاون شرکت می کرديم تعاونی های ديگر از وضعيت کاری و مالی می ناليدند و به
ما می گفتند شما که معلوليت داريد چگونه دوام می آوريد؟ " شرکت تعاونی موفق
می شود عنوان بهترين کارآفرين بهزيستی و تعاونی برتر معلولين را در سال 73
به خود اختصاص دهد؟ بنا به گفته شيرزادی از آنجا که " بيشترين محوريت
کار بر روی بحث توليد و در زمينه های مختلف بود، بر اساس سياست های کلانی
که تعاونی برای خود تعريف کرده بود، سياستگذاری ها تغيير می کرد. " بر اين
اساس در سال 75 که رايانه تازه وارد کشور شده بود، اعضای هيات مديره با
برگزاری جلساتی تصميم می گيرند که وارد اين عرصه شوند. برای اين منظور
تعاونی به سرمايه و کارگر نياز پيدا می کند که براتی اقدامات صورت گرفته
برای تدارک آنها را اينگونه توضيح می دهد: " در سال 75 که کامپيوتر تازه به
بازار آمده بود، با تصميم هيات مديره و با کار کارشناسی محل مناسب و
امکانات اوليه مورد نياز آن تهيه شد. در آن سال بهزيستی برای اشتغال
معلولين به هر کدام از آنها 750 هزار تومان وام می داد که با اين مبلغ برای
خودشان اشتغال ايجاد کنند که البته در بيشتر موارد امکانپذير نبود و آنها
بعد از آن که پول را خرج می کردند دوباره بيکار می شدند. ما به بهزيستی
پيشنهاد داديم که می توانيم برای معلولين اشتغالزايی کنيم و در همين منظور
تفاهمنامه ای به امضاء رسيد. " شيرزادی در همين رابطه می افزايد: "
به بهزيستی اعلام کرديم که معلولی را می خواهيم که حداقل ديپلم داشته باشد
و بتواند حروف انگليسی را بخواند. " شيرزادی روال اولويت بندی
معلولين برای اشتغال توسط بهزيستی را ناقص دانسته و
می گويد: " بهزيستی افراد را بر اساس نيازمندی و محروميت اولويت بندی می
کند و نه بر اساس توانمندی فرد و اين هم سبب سرافکندگی معلول شده و هم
انرژی زيادی از معلول و کارفرما می گيرد. " اما تعاونی بر اساس هدفی که بر
پايه آن تاسيس شد نه تنها آنها را طرد نمی کند بلکه برای معلولين معرفی شده
دوره آموزشی دو تا سه ماهه می گذارد و آنها را برای کار در واحد مونتاژ
آماده می سازد. هم اکنون بيش از 70 معلول در اين تعاونی در حال مونتاژ
رايانه هستند و بيش از چهارهزار نفر نيز از فروشگاههای تعاونی خدمات دريافت
می کنند.
تعاونی هم اکنون توانايی
مونتاژ 6000 دستگاه رايانه در ماه را دارد و طرف قرارداد شرکت های معتبری
است در مناقصات همچون ديگر شرکت ها با پائين آوردن قيمت با ديگران رقابت می
کند. قدر مسلم شرايط کار برای معلولين به دليل سنگينی کيس رايانه نيازمند
تمهيداتی است و اين تمهيدات را براتی اينطور شرح می دهد: " يک آدم سالم
مشکلی ندارد و می تواند دور ميز بچرخد و کار کند، اما معلول بايد کامپيوتر
را بچرخاند. ما برای کارهای سنگين مثل جابه جايی کيس از افراد سالم برای
کمک به معلولين استفاده می کنيم. برای مونتاژ هر فرد يک کيس در اختيارش
قرار می گيرد. يک فرد سالم می تواند روزانه تا 30 رايانه را هم مونتاژ کند.
اما حداکثر راندمان ما 18 کيس در روز است. " به دليل شرايط روحی خاص
معلولين برای ايجاد نشاط در محيط کار تمهيدات خاصی انديشيده شده است.
" روحيه بچه ها بسيار
حساس است و بسيار عاطفی هستند و نياز به محبت بيشتری دارند. برای اين که
محيط کارگاه کسل کننده نباشد وسايل ورزشی از قبيل دارت تهيه کرده ايم که
ورزش مفرحی است تا در کنار کار تنوعی ايجاد کرده باشيم و بچه ها در ساعات
بيکاری از آنها استفاده کنند." بی شک اين تعاونی مانند هر موسسه توليدی
ديگر با مشکلاتی هم روبه رو بوده است اما با عرقی که موسسين به کار و هدف
خود دارند در مواردی برای آن که حقوق کارگران حتی يک روز عقب نيفتد از پس
انداز خود نيز هزينه کرده اند. علاوه بر اينها بنا نهادن چنين تعاونی با
مشکلاتی که در نوع خود داراست مانند راندمان پائين کاری نيازمند کار و زحمت
فراوان است. " هنوز يادم نمی آيد که کمتر از 12 ساعت کار کرده باشم و خيلی
مواقع بوده که حتی متوجه گذشت زمان نبوده ام. " مشکلاتی که اين تعاونی با
آن روبه رو است را می توان نمونه ايده ال تعاونی هايی از اين دست قلمداد
کرد و اصلی ترين مشکل " اجرا نشدن قانون" جامع حمايت از معلولين مصوب مجلس
شورای اسلامی در سال 83 است. با تمام رنج هايی که معلولين و اعضای شرکت
تعاونی متحمل می شوند هنوز هم آیده های تازه ای دارند، ايده هايی برای رفاه
و اشتغال معلولين.
برنامه آتی آنها احداث
نخستين مجتمع ويژه معلولين در خاورميانه با 10 هزار متر مربع زيربنا در 5
طبقه است که ايده و طرح آن از سوی اعضاء چيده شده است. آنها در نظر دارند
15 رشته جديد از قبيل چاپخانه، صنايع دستی، درخت سيم، لوازم جانبی رايانه و
غيره را در آنجا داير کرده و به آموزش و جذب و اشتغال معلولين بپردازند و
برآنند تا با همکاری دانشگاه جامع علمی کاربردی پس از آموزش به هر يک از
فارغ التحصيلان مدرک اعطا کنند. با احداث اين مجتمع برای 1200 معلول فرصت
شغلی ايجاد خواهد شد. %
(( وقتی در همايش های
وزارت تعاون شرکت می کرديم تعاونی های ديگر از وضعيت کاری و مالی می
ناليدند و به ما می گفتند، شما که معلوليت داريد چگونه دوام می اوريد. ))
(( برای اين که محيط
کارگاه کسل کننده نباشد وسايل ورزشی از قبيل دارت تهيه کرده ايم که ورزش
مفرحی است تا در کنار کار تنوعی ايجاد کرده باشيم و بچه ها در ساعات بيکاری
از آنها استفاده کنند. ))
