سلول هاى بنيادى در درمان ضايعات نخاعى

www.isaarsci.ir

چندى پيش محققين پژوهشكده رويان جهاد دانشگاهى با استفاده از مشتقات عصبى حاصل از سلول هاى بنيادى جنين انسانى موفق به درمان كامل ضايعات نخاعى در چهار موش صحرايى از شش موش مورد آزمايش پس از بيست و هشت روز شدند. به همين مناسبت نشست مطبوعاتى در تاريخ ۱۱/۸/۸۴ در پژوهشكده رويان با حضور چند تن از متصديان اين پروژه برگزار شد. گزارش زير تشريح علمى اين تحقيق است كه از نظرتان مى گذرد.
 

سلول هاى بنيادى سلول هاى پايه اى هستند كه قابليت تمايز به انواع سلول هاى بدنى نظير قلب، عضله، عصب و... را دارند. اين سلول ها به لحاظ منشاء به سه دسته تقسيم مى شوند: ۱ _ سلول هاى بنيادى جنينى. ۲ _ سلول هاى بنيادى بندناف. ۳ _ سلول   هاى بنيادى بزرگسالى. اين سلول ها روز هفتم پس از لقاح هنگامى كه جنين در مرحله بلاستوسيت قرار دارد تهيه مى شوند. در واقع اين سلول ها به صورت يك رده سلول بنيادى تهيه مى  شوند كه هر رده سلولى شامل سلول هايى است كه از يك والد مشترك تهيه شده اند و از لحاظ كاريو تايپ و خصوصيات ژنتيك كاملاً شبيه هم هستند كه براى تغذيه آنها از سلول هايى به نام تغذيه كننده كه فيبروبلاست   هاى موشى هستند استفاده مى شود. امروزه علم طب سعى دارد در راستاى كارهاى درمانى از اين خاصيت تمايزى سلول   هاى بنيادى براى پيوند در اعضاى مختلف استفاده كند. تاكنون استفاده از اين سلول ها در سكته   هاى قلبى پاسخ   هاى مثبتى داده است و در برخى بيماران سكته اى كه مقدار زيادى از بافت قلبى آنها از بين رفته و اميد به زندگى نداشتند، درمان به وسيله اين سلول  ها زندگى دوباره اى به آنها بخشيده است. بنابر اظهارات دكتر حسين بهاروند عضو هيات علمى پژوهشكده رويان آنها از خاصيت تمايزى سلول هاى بنيادى جنينى براى تبديل به سلول   هاى عصبى استفاده كرده و در درمان ضايعات نخاعى موش صحرايى به كار بردند. آنها با استفاده از پنجمين رده سلولى ساخته شده در رويان به نام H5 كار را آغاز كردند و در شروع اين تحقيق سلول   هاى بنيادى را از سلول هاى تغذيه كننده جدا كردند و با توجه به اين كه در جنين انسانى لوله عصبى از اكتودرم عصبى تشكيل مى شود اين محققان با الگوبردارى از تكوين تكامل طبيعى جنين انسانى در شرايط آزمايشگاه، سلول هاى بنيادى را به سمت اكتودرم عصبى و سپس صفحه عصبى و نهايتاً لوله عصبى تمايز دادند. از طرفى در شش موش صحرايى طى جراحى از طريق مهره دهم كمرى به فلج نخاعى حيوان اقدام كردند، در واقع نيمى از نخاع در سمت چپ يا راست بدن را برداشته و در ادامه براى جلوگيرى از بازسازى محل، بقاياى نخاع را از دو طرف له كردند. سپس براى پيشگيرى از پس زدگى پيوند به دليل تفاوت   هاى ژنتيكى بدن موش با سلول   هاى بنيادى جنين انسانى از مواد تضعيف كننده سيستم ايمنى در بدن موش ها استفاده شد. در ادامه كار به گفته نرگس زارع ايمنولوژيست و مسئول اجرايى اين طرح سلول هاى بنيادى پس از نشان دار شدن، توسط داربست سلولى در روز ششم پس از جراحى نخاع در ناحيه قطع شده قرار داده شدند و از طريق تستى به نام BBB برگشت حركت در عضو فلج حيوان به طور مداوم چك شد. طبق اين تست كه از شماره صفر تا بيست و يك نمره بندى مى شود در روز پنجم پس از پيوند نمره يك به حيوان تعلق گرفت چرا كه در اين روز حركات خفيفى در حد انقباض هاى جزيى در عضو فلج مشاهده شد. از آن روز تدريجاً حيوان به سمت بهبودى حركت كرده و روز بيست و هشتم پس از پيوند كاملاً درمان شده و نمره بيست و يك BBB را دريافت كرد.
•••
اما در پاسخ به اين سئوال كه چرا روز ششم مراحل پيوند انجام مى گيرد زارع چنين مى گويد: «ما به دو دليل در روز ششم اقدام به پيوند مى كنيم اولاً پس از قطع نخاع فرايندى به نام گليوزيس رخ مى دهد كه طى آن سلول هاى خاصى (سلول هاى گليال) تكثير پيدا كرده و با مكانيسمى شبيه بافت هاى فيبروزه از بازسازى محل و فعاليت سلول هاى پيوندى جلوگيرى به عمل مى آورند. اين فرايند از روز اول قطع نخاع شروع و تا روز هفتم تكميل مى شود به نحوى كه پس از روز هفتم هيچ گونه اقدام پيوندى موفقيت آميز نخواهد بود. از طرفى براى مطمئن شدن از فلج نخاعى حيوان تا پنج روز صبر مى كنيم و در اين مدت با استفاده از تست هايى (Plantar test) با تابش اشعه مادون قرمز از فلج بودن حيوان اطمينان حاصل مى كنيم بدين ترتيب كه در حيوان بيمار در سمت مبتلا هيچ گونه عكس   العملى نسبت به گرماى اين اشعه نمى بينيم. پس با توجه به اين دو دليل ما در روز ششم عمل پيوند سلول هاى بنيادى را انجام مى دهيم.» پروژه مذكور در سطح جهانى نسبت به ديگر پروژه هاى ارائه اى در اين زمينه مزيت هايى در برداشته است. نظير: در اين پروژه به جاى سلول هاى بنيادى از لوله عصبى جهت پيوند استفاده شده است. علاوه بر آن روز پنجم پس از پيوند اولين نشانه هاى پذيرش پيوند مشخص مى شود در حالى كه در پروژه هاى ديگر حداقل زمان بروز پاسخ پيوند روز هفتم، هشتم و... بود و هيچ كدام تاكنون روز پنج اعلام نكرده اند. همچنين در اين پروژه از داربست سلولى (scafold) استفاده مى  شود كه باعث مى  شود سلول هاى پيوندى در محل باقى مانده و داخل مايع مغزى نخاعى مهاجرت نكنند. و اما در رابطه با اين تحقيق موفق هنوز نكات مبهمى وجود دارد. زارع مى گويد: «ما جهت رديابى سلول هاى عصبى داخل بافت آنها را نشان دار كرديم سپس موش ها را در يك هفتگى، دو هفتگى، چهار هفتگى و پس از هشت هفتگى كشتيم با توجه به اين كه مهاجرت سلول هاى عصبى داخل بافت عصبى از اركان اصلى پيوند است. از اين طريق توانستيم اطلاعاتى در رابطه با نحوه مهاجرت و پيوند سلول هاى بنيادى به دست آوريم اما هنوز اطلاعات مان كافى نيست.»

****

منبع : مقاله " سلول هاى بنيادى در درمان ضايعات نخاعى " -: نشست  مطبوعاتي  با متصديان پروژه   - مورخ  11/8/84 - برگزار شده  در پژوهشكده رويان

بازگشت به صفحه اصلی  

براي اطلاع از به روز رساني سايت  مشترك  شويد