طرح مطالعاتي  برنامه جامع مرکز توانبخشی ضايعات نخاعی

گروه پژوهشی توانبخشی  : پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان

پژوهشگر: دكتر هادي شجاعي

"  SCI Rehabilitation Program"

 

   
   

www.isaarsci.ir

   

 

 

 

 

 

 

فهرست

   عناوين موضوعات به ترتيب :

1-شمای کلی برنامه توانبخشی ضايعات نخاعی

2-طيف برنامه های توانبخشی در ضايعات نخاعی

  الف :  سرويس بستری

  1. فاز مشکلات حاد

  2. فاز توانبخشی

  3. پیشگيری طولانی مدت

    ب : سرويس Day Rehab

     ج : سرويس سرپايی

  3- اجزای بخش ضايعات نخاعی

     الف : شمای کلی

      Hoteling  I

      Usual Rehab  II

       Advanced Rehab  III

     ب: ويژگيهای ساختاری و ساختمانی

     ج : معرفی اجزای توانبخشی ضايعات نخاعی :

1-Gym & Exercise Lab

2-فيزيوتراپی

3-کار درمانی

4-Sore- Care  

5- سالن آموزش

Seat clinic-6

Gait clinic-7

Bio Rehab-8

Driving simulation-9

Assistive tech-10

EDX- clinic-11

FES- clinic-12

 4- پرسنل و اعضای تيم توانبخشی ضايعات نخاعی:

     الف : اعضای تيم

      ب : شرح وظايف اعضاء تيم

 5- تجهيزات توانبخشی ضايعات نخاعی

6- فازهای تجهيز و راه اندازی

7- شرايط بستری

  الف : شرايط بستری

      ب : فرم ارجاع بيماران

 8- پروتکل های ويژه جهت کنترل عوارض ناشی از SCI

9- آموزش و وسايل کمکی آموزشی جهت بيماران

10- ليست منابع آموزشی لازم جهت بخش SCI

11- نمونه طرحهای درمانی و مدت زمان بستری و توانبخشی

 

 

 

طيف برنامه های توانبخشی در ضايعات نخاعی جانبازان

پس از بررسی مقدماتی جانبازان ارجاعی به اين مرکز توسط تيم توانبخشی و پس از تعيين اهدافی واقعی در دستيابی فنی برای آنها و خانواده شان، در يکی از گروههای بستری، Day Rehab و يا سرپايی قرار می گيرند.

سپس يک برنامه جامع درمانی و توانبخشی بر اساس نوع ضايعه، وضعيت عملکردی و نيازهای بيمار طراحی خواهد شد. از آنجايی که طيف ضايعات نخاعی گسترده می باشد و برنامه های توانبخشی نيز بايد برای هر کدام از آنها بصورت منحصر بفرد طراحی شود. ذکر تمام جزئيات برنامه ها در اين مجموعه نمی گنجد و مادر اين نوشتار، به عنوان چارچوب برنامه و ذکر امکانات، تجهيزات و پرسنل مورد نظر می پردازيم.

 

طيف برنامه های توانبخشی در ضايعات نخاعی جانبازان

     الف :  سرویس بستری

اين سرويس به جانبازانی که نياز به مراقبت پرستاری 24 ساعته و ويزیت پزشکی حداقل 2 تا 3 بار در هفته و حداقل 3 ساعت توانبخشی در روز دارند و همچنين قادر به تحمل اين برنامه باشند. اختصاص دارد.

اين سرويس شامل فازهای زير می باشد:

1- فاز حاد :

جانباز به هر دليلی دچار مشکلات طبی اورژانس بشود ابتدا وارد اين بخش میگردد و لذا اين فاز از هنگام بستری در بخش اورژانس شروع شده و تا زمان انتقال به بخش توانبخشی ادامه می يابد. اين فاز بصورت مشاوره ای و با حضور تيم توانبخشی به انجام خواهد رسيد. برنامه های توانبخشی در اين فاز حول محورهای زير خواهد بود.

- جلوگيری از زخم بستر

- جلوگيری از تغيير شکل مفاصل با Rom  صحيح و منظم روزانه

- شروع تقويت اندام فوقانی

- کنترل درد

- شروع مديریت سيستمهای گوارش و ادراری

- شروع برنامه های آموزشی

-افزايش تحمل نشستن

- Splinting & positionign

2- توانبخشی در بخش ضايعات نخاعی

هنگامی که جانباز ثبات داخلی و جراحی پيدا کند و همچنين قادر به تحمل یکساعت نشستن در زاويه 60 درجه را داشته باشد، آمادگی شروع يک برنامه توانبخشی کامل را در بيمارستان خواهد داشت.

مسائل عمده ای که در اين مرحله مدنظر قرار خواهند گرفت عبارتند از:

ارتقاء قابليتهای عملکردی شامل تحرک و mobitity، مراقبتهای بهداشتی و     ( selt care )، عملکرد سيستمهای گوارش و ادراری، جنسی ، سلامت پوست، تفريح و بازگشت به جامعه.

کنترل عوارض ناشی از SCI شامل اتونوميک ديس رفلکسيا، درد، استخوان سازی نابجا ( H.O )، اسپاستيتی، اختلالات تنفسی ، افسردگی و سندرم Overuse

طراحی برنامه های آموزشی جهت جانباز، خانواده و مراقبين او

تعیین وسايل لازم جهت نيازهای ضروری بيمار

و در نهايت برنامه ترخيص و بازگشت به جامعه

3- پيگيری طولانی مدت

در اولين قدم، در طرح ترخيص فرم مراجعات بعدی و زمان مراجعات بعدی جانباز بصورت سرپايی تکميل و به بيمار داده می شود و در مراجعات بعدی پس از بررسی کامل در صورت لزوم توانبخشی جامع بر حسب نياز برنامه بستری و يا Day Rehab  اجرا و در صورت وجود مشکلات منفرد به کلينيکهای فيزيوتراپی ، کار درمانی و يا کلينيکهای تخصصی ويژه ارجاع ميشوند.

ب : سرويس Day Rehab :

مخصوص جانبازانی است که نياز به توانبخشی جامع و فشرده بمدت 6 تا 8 ساعت در روز دارند و قادر به تحمل اين برنامه باشند و نياز به مراقبتهای 24 ساعته پرستاری نداشته باشند.

ج : سرويس سرپايی :

اين سرويس شامل کلينيکهای مختلف توانبخشی ضايعات نخاعی ميباشد که شرح آنها مفصل خواهد آمد. جانبازانی که قبلا" تحت برنامه جامع توانبخشی قرار گرفته و در موارد پيگيری ( Follow-Up ) مشکلات منفرد به هم زده اند، نياز به کمتر از 3 ساعت توانبخشی در روز دارند و نيازی به مراقبتهای 24 ساعته پرستاری ندارند، به اين سرويس ارجاع خواهند شد.

اجزای بخش ضايعات نخاعی

الف ) شمای کلی ( Plan )

 Rehabilitation

 

Hoteling

 

Special Clinice

(Evaluation & Training )

      

 

:Hoteling

الف: فضايی به ظرفيت 20 تخت .

توضيح آنکه در فاز اول 10 تخت فعال شده و از بقيه ظرفيت ها در فازهای بعد، به فاصله 6 ماه تا 1 سال از فاز اول بهره برداری خواهد شد.

ب : فضایی جهت حمام و سرويس بهداشتی :

ج : فضايی جهت استقرار پرسنل و امکانات پرستاری

 

(Rehabilitation (usual

الف : سالن ورزش و تست ورزش ( Gym & EXE lab )

ب : کار درمانی و ADL

ج : فيزيوتراپی

ه : سالم آموزش

و : دفتر استقرار اعضاء تيم توانبخشی

 

(Special Clinics (Advanced Rehab  

  1. Assistive technology

  2. بيوفيدبک  Bio- Rehab

  3. Seating clinic

  4. Gait analysis & training

  5. Driving clinic

  6.  (FES  (Functional Electrical Stimulation

  7. (EDX ( Electrophysiology & diagnosis

  8. Card. Rehab

  9. Pulmon. rehab

  10. Urinary. rehab

  11. Psychological rehab

  12. Acupuncture & Manual medicine

  13. sex rehab

  14. دفتر بخش ضايعات نخاعی ( SCI office )

 

ب : ويژگيهای ساختاری و ساختمانی فضاهای مورد نظر

شامل متراژ ، تهويه ، ارتباطات و ...

ج : معرفی اجزای توانبخشی ضايعات نخاعی:

1- Gym & Exe-lab

جانبازان مبتلا به SCI بدليل سطح سلامت ( Fitness ) پائين بيشترين فايده را از اين سرويس می برند. ورزشهای استقامتی، قدرتی و انعطافی باعث کاهش ميزان احساس درد، زخم بستر، افسردگی ، عوارض تنفسی و ... می گردند.

در اين سرويس از دستگاههای قلبی عروقی ( ارگومترها ) برای اندام فوقانی ، تردميل و يا دوچرخه با ترکيبی از FES، دستگاههای قدرتی برای تقويت عضلات اندام فوقانی ( Easy Access strengthening line) و همچنين وسايل لازم جهت افزايش انعطاف مفاصل استفاده می گردد.

2- فيزيوتراپی :

مجهز به سيستمهای الکتروتراپی ، اولتراسوند و لیزر عمدتا" جهت کاهش درد جانبازان و برای بهبود وضعيت تنفس آنها مورد استفاده دارد.

3- کار درمانی :

مجهز به سيستمهای ADL جهت افزايش ميزان استقلال جانبازان در کارهای روزمره زندگی ( ADL ) ، حرکات و جابجايی می باشد. اين کلينيک کليه وسايل کمکی مورد نياز بيماران مبتلا به ضايعات نخاعی را جهت افزايش ميزان استقلال آنها دارا می باشد.

4- کلينيک sore care

مجهز به ليزر، وسايل کامل پانسمان و ساير وسايل لازم جهت درمان زخمهای بستر از جمله آب درمانی، CO2. UV ... می باشد.

5- سالن آموزش :

مجهز به کتابخانه ، دسترسی به کامپيوتر و اينترنت، ويدئو پروژکتور و ساير وسايل آموزشی کمک آموزشی جهت آموزش به جانبازان، خانواده آنها، اعضاء تيم توانبخشی، پرسنل و احتمالا" دست اندرکاران و مسئولين بهداشت و درمان می باشد.

6-کلينيک  seat & positioning

اين کلينيک علاوه بر دارا بودن تجهيزات رايج، از يک سيستم کامپيوتری پيشرفته جهت بررسی نقاط تحت فشار در سطح نشيمن جانباز               ( Pressure mopping ) می باشد. در اين کلينيک علاوه بر انتخاب سطح نشيمن مناسب ( cushion ) موارد زير نيز بررسی و علاقه می گردند.

حس، آدم و سلامت پوست ، دامنه حرکات مفاصل، pelvic tilt ، عملکرد و توان عضلات، راستای ستون فقرات، تعادل نشستن و ..

7- Gait evaluation & training

اين کلينيک جهت جانبازانی با ضايعات ناکامل و با ضايعاتی با سطوح پائين مفيد و ضروری می باشد. اين کلينيک مجهز به سيستم آموزش gait بصورت partial weight bearing  و همچنين مجهز به سيستم FES-ARGO می باشد. انديکاسينونهای مشخصی در استفاده از اين سيستم وجود دارد که جانبازانی که حائز شرايط لازم باشند از اين سيستمها استفاده خواهند نمود.

8- کلينيک Bio- Rehab

در اين کلينيک از يک سيستم بيوفيدبک پيشرفته استفاده می شود. روش کلی کار در اين سيستم اين است که تحريکاتی شامل انقباض عضلات و يا حرکات مفاصل جهت آموزش مجدد عضلات، همچنين استراحت عضلات جهت کاهش تون استفاده می شود. اين کلينيک عمدتا" برای جانبازانی با ضايعات ناکامل استفاده می شود.

9- کلينيک Driving simulation

در اين کلينيک از يک سيستم پيشرفته کامپيوتری که سيستم رانندگی را فقط با اندام فوقانی ( بدون استفاده از پاها ) شبيه سازی می کند استفاده می شود. اين سيستم جهت آموزش جانبازان پاراپلژيک برای رانندگی    ايده آل می باشد.

10-Assistive technology

در اين کلينيک از سيستمهای کمکی جهت رفع حوائج جانباز عمدتا" در منزل استفاده می شود. اين سيستمها که با استفاده از يک برنامه کامپيوتری پيشرفته قادر به کمک به جانباز در پاسخگويی به تلفن، روشن و خاموش کردن سيستمهای روشنايی تغيير ارتفاع تخت و ... با حرکات   ساده ای که می توان حرکات سر و یا حتی نفس کشيدن باشد کمک    می نمايد.

اين سيستم برای جانبازان کوادری پلژيک مفيد می باشد.

11- کلينيک EDX :

مجهز به دستگاه EMG با سيستم Evoke کامل و Mag stimulation ميباشد که جهت بررسی قطع کامل و يا نسبی ستون فقرات ، بلوک هدايت شده برخی از عضلات با تون زياد و ... استفاده می شود.

12-کلينيک FES :

با استفاده از تحرکات الکتريکی فانکشنال می توان در زمينه های کاهش تون، کمک به راه پيمايی و همچنين در ورزش اندامهای تحتانی در جانبازان پاراپلژيک سود برد.

شايان ذکر است که سيستم های فوق پيشرفته FES  جهت استفاده از عملکرد اندامهای فوقانی، بازگرداندن کنترل اسفنکترهای ادراری و مقعدی و... استفاده می شود.

پرسنل و اعضای تيم توانبخشی ضايعات نخاعی

الف : اعضای تيم

متخصص طب فيزيکی و توانبخشی

کار درمانی

فيزيوتراپ

کارشناس تغذيه

کارشناس روانشناسی

پرستار توانبخشی

گفتار درمان

مدد کار اجتماعی

کارشناس ارتوپدی فنی

 

ب : شرح وظايف اعضاء تيم :

در دست تهيه

تجهيزات توانبخشی ضايعات نخاعی

1-Treatment furnitures

No

Equipment

10-20

Bed with below specifications

  1. Height- adjustable

  2. Adjustable back rest

  3. Adjustable gurdrails & functional

10-20

 Mat

 

  1. Good pressure relief

  2. Good hit dissipation

  3. Static Electromagnetic Mat

2

  Tilt - table

2

  Work Table

  1. Height- Adjustable

  2. Convertable (tilt )

1

  Standing - table

  1. Electronic

  • easy, sitting to standing from wheelchair

  • Glider (dynamic leg motion with hands )                      

      b.    Mechanical hight adjustable

 

1

   Parallel bar

  • Height & width adjustable

  • With glider ( hand and arm support )

  • With suspender

1

   Stairs, ramp & curb sets

1

   Work hardening sets

10

  Stools:

  1. Pneumatic height adjustable 

  2. With back rest    

1-2

   Treatment cabinet

2

   Mobile carts

2

   Utility carts

1

   Laundry hampers

5-6

   Screens (Para Vans )

1

   Portable mirror

 

   Hydrotherapy

 

  2. Physical therapy : ( modalities )

1

   Full electrotherapy

 

  Heat & cold modalities

1

   Ultrasound

1

   Low & mid power laser

 

  Electromagnetic field therapy

1

  EMG Bio feed back

 

   3. ADL :

2

   Reachers

  1. work with fingers

  2. work with wrist extension

2 sets

    Bathing aids

2 sets

    Dressing adis

2 sets

a.sock & stocking aid

2 sets

b.button hooks

2 sets c.zipper pull
2 sets d.pant clip
2 sets e.dressing stick

2 sets

f.shoe remover
2 sets g.shoe horn
2 sets h.cuff & collar button extender
2 sets i.educational resources
1sets teaching dressing skills
1sets ADL prescription kit
1sets Practical Rehab techniques for geriatric aids

(1-1) 2

   Trolley & carts

2

   Door knobs & Grip assists

2 Kits

   House hold helpers

2

   Work station

10

   Bed rail organizer

1 set

   Automotive aids

1 set

   Leisure activities aid

2

   Activity tables

10

   Book holders

10

   Page turmers

2 set

   Writing aids

2 set

   Mouth sticks

2 set

   Head pointers

1 set

   Communication adis

1 set

   Oral motor aids

1

   The source for oral- facial exercise (book )

1 set

   Oral sensory & motor treatment kit

1 set

   Dysphasia aids

1 set    Aphasia aids
1 set    Speech assessment kits
1 set    Cognitive assessment
1-2    Bathing & Toileting
1-2    Bath lifter
1-2    Bath transfer aid (Bench)
1-2    Bath board
1-2    Bath & shower chairs, seats & stools
1-2    Shower- commode chair
1-2    Shower Gurneys
1-2    Bath tub Grab Bars & Rails
2 Sets    Scrub sponges & Brushes
1-2    Shampoo-tray
2 Sets    Grooming accessories
2 Sets    Tooth brush accessories
2 Sets    Toilet safety frame
2 Sets    Mirror & catheterization accessories
2 Sets    Urinals & supporting inserts
As needed    Incontinence products
    5. Dining
1-2 set    Utensils
  1. super grip (easy grip )
  2. bendable
  3. utensils holder
  4. special knifes such as rocker
2 Sets    Feeders (feeding evaluation kit )
  1. Electronics
  2. Mobile Arm support
  3. Ball bearing feeder
10    Over bed tables
1 set    Kitchen supplies
     6. Mobility
2-4    Walkers
  1. wheeled  ć brake
  2. ć basket and. or bugs
  3. ć arm rest
  4. ć Adjustable seat
2-4    Crutches
10-12    Trapeze bar or sth like that
2    Transfer board, sliding or rolling
2    Swivel cushions & disks
2    Transfer & lift assist
2    Patient lifters
1    Gate- assimilators
  1. treadmill
  2. especial braces
  3. suspender
  4. computerized programs
1    FES- Argo
     7. wheel chair
5-10    Standard institutional ability to add- on lap tray, arm tray
     head support, reclining and with

    ability to change cushions, removable arm sets &.....

     8. evaluation
1 set    Dynamometer
2-4    Sphygmomanometer
2-4    Dual - head stethoscope
2    Flecible tape measure
2-4    Percussion hammer
1 set    Goniometer
1    polaroid camera
2-4    pen light
2    Tuning fork
1    Dolorimeter
10    Thermometer
1    Puls- eximeter
1    Electro Neuro diagnostic instrument
1     9. Exercise equipments:
1-2     Un- weightening transporter
1 set     Strengthening
1 set

1 set

1 set

  1.  easy access line for upper body
  2. free weights
  3. thenabands
1 set

 

1

    Endurance
  1. easy access
  2. upper - ergo
  3. climber
  4. FES - CE
      10 .Sore care
1     Laser: Low & mid level
2     Shower carts
1     Polaroid cam
As needed     Dressing - equipments
      Co2 therapy
      Ultraviolet
      Hyperbaric o2 
       11. Education & Recreation:
6     TV 
6      Video - CD
1      Video - projector
       12. Emergency:
1      DC shock
1 set     Medications necessary for emergency word
1     Cart
1    Laryngoscope
1    O2 container & lines 
     Ventilator
     13. Related equipments:
     Radiology

                      X-ray

                       Sono & Doppler

     Orthotice
     Blood & urine chemistry analyzer ( lab)
     14. special clinics
     Driving simulator
     Seat pressure mapping & wheel chair
     Functional Electrical stimulation & RGO ( Gait rehab )
     Cardiac rehab
     Pulmonary rehab
     Urinary rehab
     Psychological rehab
     Acupuncture & manual medicine
     Sex  Rehab

 

فازهای تجهيز و راه اندازی  

 6- I- فاز بستری:

الف ) جانبازان پاراپلژيک و کليه کسانی که دچار ضايعات نخاعی از نوع ناکامل هستند.

تعداد تخت بستری : 10

بخش توانبخشی شامل Advanced & usual   بجز Assistive tech

ب : جانبازان با سطح ضايعه گردنی

تعداد تخت بستری 10-5 بهمراه کليه لوازم تجهيزات

Assistive tech بطور کامل

ج : کلينيکهای تخصصی با فاصله 6 تا 1 سال بعد

شرايط بستری

فاز الف :

  1. داشتن تشخيص ضايعه نخاعی ناشی از ترومای جنگی ( جانبازی )

  2. وضعيت تنفسی با ثبات بدون نياز به ونتيلاتور

  3. ضايعه در سطح توراسيک يا پائين تر و يا ضايعات ناکامل

  4. قدرت تحمل حداقل 3 ساعت توانبخشی در روز

  5. پتانسيل بهبودی و پاسخ به توانبخشی

  6. روحيه همکاری واشتياق به شرکت در برنامه توانبخشی

  7. در صورت بستری بودن در يکی از بخش های جراحی يا اعصاب و... قبل از ترخيص از بيمارستان

  8. زخم بستر حداقل و يا بدون زخم بستر

  9. تکميل فرم ارجاع از طرف پرستار مسئول بيمار در بخش جراحی يا اعصاب يا ...

بيمار بايد قبل از ترخيص از هر بخشی که در آن بستری بوده توسط اعضای تيم توانبخشی ويزيت شده و شرايط انتقالش به بخش ضايعات نخاعی فراهم گردد.

مگر آنکه از جانبازان قبلی بخش بوده و نياز به بستری مجدد داشته باشد.

پروتکل های ويژه جهت کنترل عوارض ناشی از SCI

  1. برنامه ايستادن Standing program

  2. برنامه کنترل سيستمهای ادراری و گوارشی

  3. کنترل اتونوميک ديس رفلکسيا

  4. برخورد با H.O

  5. کنترل تون و اسپاستيستی

  6. کنترل افسردگی بيمار

  7. Sex. Rehab & parenting

  8. مراقبت از پوست و جلوگيری از زخم بستر

  9. جلوگيری از ترومبوآمبولی و برخورد با آن

  10. عواقب و پيش بينی سطح کارآمدی بيمار بعد از توانبخشی

 آموزش و وسايل کمک آموزشی جهت بيماران

 

جزوه های آموزشی در زمينه عواقب ضايعات نخاعی و ميزان کارآيی مورد انتظار پس از توانبخشی ، همچنين آموزش و آگاهی در زمينه عوارض SCI

ليست منابع آموزشی لازم جهت بخش SCI

 

نمونه طرحهای درمانی و مدت زمان بستری و توانبخشی

11-بيماران پاراپلژی

بيماران کوادری پلژی

ضايعات نخاعی

TBI

****

 منبع : طرح مطالعاتي  "برنامه جامع مرکز توانبخشی ضايعات نخاعی  " - تهيه كننده : دكتر هادي  شجاعي  گروه پژوهشي توانبخشي -پژوهشكده  مهندسي و علوم پزشكي جانبازان -زمستان 1383

 

 

 

 

 

 

بازگشت به صفحه اصلی  

 

 

 

 

 

 

 

براي اطلاع از به روز رساني سايت  مشترك  شويد

 
 





Powered by WebGozar

 

مرکز ضايعات نخاعی جانبازان

 مهرماه  هزار سيصد و هشتاد و چهار

info@isaarsci.ir

Copyright © 2005  Isaarsci  Website . All rights reserved