بهداشت رمضان

بررسی پيامدها و توصيه ها ی پزشکی روزه داری

www.isaarsci.ir

همانطور که در قرآن آمده است ، هدف اصلی از روزه داری در ماه رمضان افزايش تقواست و روزه داران به نوعی برای کسب تقوا تلاش می کنند. این، تمام فلسفه روزه داری است، اما تمام تبعات اين مسئله از چندين بعد قابل بررسی است که يکی از آنها تاثيرات آن بر فعاليت های بدنی روزه داران است. متاسفانه در اين مورد تحقيقات فراوانی انجام نشده است، البته در کل تاريخ اسلام، اما در سالهای اخير محققان و دانشمندان مسلمان و حتی غير مسلمان با تحقيق بر اثرات بهداشتی روزه داری بر بدن انسان، به نتايج جالبی دست يافته اند . بطور کلی تحقيقات در اين زمينه در دو راستا انجام شده است ، شناخت اثرات روزه داری بر انسان و تعريف الگوی مناسب بهداشتی برای روزه داری .

برای ما که در ابتدای ماه مبارک رمضان قرار داريم دانستن توصيه های بهداشتی نه تنها يک نياز که حتی يک ضرورت است، پس بد نيست با برخی از اين توصيه ها آشنا شويم.

مهمترين مسئله در مورد بهداشت ماه رمضان ، خوردن سحری و افطار مناسب است ، با اين حال ديده می شود که افراد بسياری سحری  نمی خورند. عمل اين افراد تاثيرات زيادی بر فعاليت روزانه آنها می گذارد.

دکترحسن مظفری - متخصص تغذيه - در مورد نخوردن سحری در مصاحبه با خبرگزاری ايسنا اين چنين عنوان می دارد

 " از نظر تغذيه ای ، روزه بی سحری توصيه نمی شود و اينکه برخی افراد بی سحری روزه می گيرند ، محروميت انرژی بيش از حد معمول را در فرد ايجاد می کند و بدن نيازمند استفاده از منابع چربی می شود و خوب نسوختن چربی منجر به توليد استون در بدن و آن نيز منجر به بوی بد دهان ، سردرد و دردهای عضلانی می شود و فرد احساس می کند که سالم نيست ."

دکتردرخشی - متخصص تغذيه - هم برخوردن سحری مخصوصا" برای افراد نوجوان و درحال رشد تاکيد می کند و بهترين گزينه برای سحری را يک وعده غذای کامل می داند. در مورد مواد غذايی مورد استفاده در افطار و سحر چندين نظريه مختلف وجود دارد، با اين حال تمام متخصصان بصورت متفق القول بر مصرف کشمش و خرما به جای زولبيا و باميه تاکيد دارند. متخصصان دليل اين امر را اثرات جانبی بسيار کم اين دو ماده طبيعی که سودمندترين قندهای طبيعت هم محسوب می شوند می دانند. در مورد مصرف زولبيا و باميه و نقل و نبات در ماه رمضان بايد گفت که مصرف شيرينی های مصنوعی در ماه رمضان بايد متعادل باشد، چون مصرف قند در بروز بيماری های قلبی - عروقی موثر است. از ديگر   گزينه ها برای افطار می توان به شير ، چای ، آش و سوپ اشاره کرد. استفاده از خرما ، شيرگرم يا چای برای افطار کردن باعث می شود معده به آرامی کار خود را شروع کند. استفاده از آش و سوپ در هنگام افطار هم همين امکان را برای معده فراهم می آورد.

متخصصان پيشنهاد می کنند روزه داران با غذاهای سبک افطار کنند و پس از چند ساعت شام بخورند. در اين حالت ، همانطور که گفته شده سيستم گوارشی به يکباره با حجم زيادی از غذا روبه رو نخواهد شد و علاوه بر آن با کاهش عطش انسان و آماده شدن بدن او برای انجام فعاليت های عادی ، جذب بيشتری در بدن او انجام می شود ، البته نظر ديگری هم در اين مورد وجود دارد .

دکترسياوش ناصر مقدم فوق تخصص گوارش و کبد - معتقد است روزه داران در ماه رمضان بهتر است شام وافطار را باهم يا اينکه با فاصله کم صرف کنند. او می گويد :

"صرف شام و افطار با فاصله کم باعث می شود تا فرد مدت زمانی طولانی را صرف غذا خوردن نکند و علاوه بر اين صرف شام و افطار با فاصله کم باعث می شود تا فرد حجم کمتری از غذا را مصرف کند و به دستگاه گوارش فشار وارد نشود "

 البته اين پزشک هم تاکيد زيادی دارد که پرخوری در هنگام افطار و سحر مضرات زيادی به همراه دارد. البته علاوه بر پرخوری مصرف زياد مايعات هم می تواند برای بدن زيان آور باشد. يکی از اثرات مصرف زياد مايعات ، بی حالی ، ضعف و درد معده است و علاوه بر آن اين مايعات به همان سرعت که جذب می شود، دفع ميشود.

به جای آن ، متخصصان تغذيه استفاده از ميوه و سبزی را در هنگام افطار وسحر پيشنهاد می کنند، چون آب موجود در آنها ديرتر جذب بدن ميشود .

دکتر علی اصغر سهيلی همچنين وجود فيبر در ميوه و سبزی را عاملی می داند که روزه دار احساس سيری کند. دکترسهيلی همچنين نياز روزانه هر فرد را به مواد قندی شصت درصد ، چربی سی درصد و پروئتين را ده درصد کل انرژی می داند و تصريح می کند که انرژی مورد نياز بدن در قالب گروه های مختلف مواد غذايی ( ميوه و سبزيجات ، گوشت ها ، حبوبات و لبنيات ) در دو وعده سحر و افطار تامين می شود که اين ميزان بايد در سحر بيشتر باشد.

اين متخصص تغذيه همچنين استفاده از غذاهای شور ، ترشيجات و نمک را ، بويژه در سحر مضر می داند و اين چنين اظهار می کند :

 " نمک زيادی باعث افزايش فشار خون و احساس تشنگی می شود ، به اين ترتيب ضمن کاهش خاصيت ارتجاعی رگ های خونی ، سديم بيشتری به همراه مقاديری کلسيم دفع می شود و خطر ابتلا به پوکی استخوان در روزه داران افزايش می يابد. "

رمضان و افراد خاص:

بصورت کلی می توان چنين عنوان کرد که رسيدن به الگوی خاص برای تمامی افراد در ماه رمضان محال ممکن است از آنجا که هر بدنی به رفتارهای غذايی خاصی واکنش نشان می دهد و عادت کرده است ، مهمترين مسئله خود شخص است. مثلا" برخی افراد نمی توانند وقت سحر غذا بخورند و برخی ديگر علاوه بر سحر وافطار ، شام سنگينی هم می خورند . علاوه بر اين افراد که الگوی رفتاری غذايی آنها در ماه رمضان براساس عادت آنها مشخص می شود، برخی افراد ديگر هم هستند که به دليل وجود بيماری های خاص يا شرايط ويژه ديگر يا نبايد روزه بگيرند يا در صورت گرفتن روزه بايد رژيم غذايی مشخصی را دنبال کنند. دسته ای از اين افراد زنان شيرده هستند. درصورتی که چنين افرادی روزه بگيرند بايد از الگوی غذايی مشخصی پيروی کنند، چون بخش اعظمی از اين رژيم غذايی وارد شير شده و به کودک انتقال می يابد. اين افراد بايد غذای روزانه خود را در طول ماه رمضان از نظر کمی و کيفی افزايش دهند. استفاده از ميوه ها و سبزيجات برای زنان شيرده اهميت بسيار زيادی دارد.

از ديگر کسانی که نبايد به هيچ وجه روزه بگيرند بايد به بيماران گوارشی اشاره کرد. اين بيماران در صورتی که روزه بگيرند و در حين روز دچار علائمی چون دل درد خصوصا" مالش رفتن شديد سردل در هنگام ظهر شوند ، نشانه فعاليت بيماری بوده و بايد از روزه داری پرهيز کنند.

دکترعلی فانی - متخصص بيماری های گوارشی - در اين مورد می گويد :

" افرادی که مبتلا به زخم های فعال گوارشی فوقانی هستند مثل معده و اثنی عشر ، چون روزه داری با تشديد ترشح اسيد معده منجر به فعال سازی زخم و عوارضی چون خونريزی می شود ، ترجیحا" از روزه داری معافند." 

درميان افراد ديگری که روزه داری بر آنها واجب نيست می توان به بيماران دياليزی اشاره کرد .

 دکتر برومند - فوق تخصص کليه - در اين مورد به خبرنگار ايسنا گفته است :

" بيماران کليوی که تحت درمان دياليز قرار گرفته اند از گرفتن روزه خودداری کنند، چون با توجه به اينکه بيماران دياليزی قدرت تطابق پرخوری - کم خوری را ندارند و اکثر اوقات کم اشتها هستند، قادر به روزه گرفتن نيستند. "

او همچنين عنوان کرده است افرادی که کليه سنگ ساز فعال دارند و بيماران مبتلا به دفع پروتئين در ادرار، بايد از گرفتن روزه امتناع کنند. او فقط در مورد بيماران کليوی ، روزه گرفتن را برای بيماران پيوند کليوی که پيوند آنها خوب انجام شده است بلامانع دانست.

اما شايد جالب باشد بدانيد برخی بيماران چشمی هم از روزه گرفتن معاف هستند .اين افراد کسانی هستند که به آب سياه با فشارطبيعی دچار هستند. در کنار آنها افرادی هم که نزديک بينی شديد با نمره عينک بالاتر از هيجده  دارند نبايد روزه بگيرند . با اين حال برخلاف آنچه که در ميان افراد شايع است روزه داری بر نحوه عملکرد چشم ها تاثير ندارد و تاری ديد در برخی افراد روزه دار هيچ ربطی به عيوب چشم نداشته و عموما" به دليل کم خونی ، کاهش قند خون ، افت فشار خون يا ناشی از اختلالات خون رسانی به چشم و مغز است.

اينها تنها چند مورد از بيماريهايی بود که مبتلايان به آنها نبايد روزه بگيرند ، اما جدا از اينها ، اسلام دين انعطاف پذيری ست و حتی اگر خود شخص حس کند روزه گرفتن او ، برای سلامتی او مضر است می تواند روزه نگيرد.

توصيه های ضروری :

چندين توصيه بسيار مهم در مورد الگوی تغذيه در ماه مبارک رمضان :

- بين افطار و خواب ، آب کافی بنوشيد تا مانع کم آبی شود.

- در هنگام شام سبزی کافی مصرف کنيد و ميوه ها را نيز ساعاتی پس از غذا مصرف کنيد.

- از مصرف زياده از حد قند و غذاهای شيرين بپرهيزيد.

-از مصرف غذاهای تند و ادويه دار اجتناب کنيد.

-قبل از خواب و بعد از سحر مسواک بزنيد ، بيش از دو بار يا حتی بيشتر ، اگر امکان دارد. 

****

منبع : مقاله " بهداشت رمضان - بررسی پيامدها و توصيه ها ی پزشکی روزه داری"  تهيه کننده :  عميد نمازی  خواه -روزنامه همشهری - بخش دانش - دوشنبه 18 مهر 1384

بازگشت به صفحه اصلی  

براي اطلاع از به روز رساني سايت  مشترك  شويد