از آنجایی که نخاع پلی میان مغز و اندام های بدن است ، آسیب به آن منجر به از دست رفتن عملکرد بسیاری از دستگاه ها و از جمله اندام های فوقانی و تحتانی بدن می شود .

حرکت و هماهنگی این اندام ها برای انجام کارهای روزمره زندگی ضروری است و با از دست رفتن عملکرد این اندام ها ، فرد قادر به انجام بسیاری از فعالیت های روزمره نخواهد بود . بنابراین یکی از اساسی ترین جنبه های توانبخشی افراد دارای آسیب نخاعی ، توانمند سازی ایشان با بازگرداندن کنترل روی زندگی است به نحوی که فرد قادر باشد آن گونه که خود می خواهد زندگی کند .

فعالیت های روزمره زندگی ، فعالیت هایی چون خوردن ، آشامیدن ، استحمام ، آراستن خود ، پوشیدن لباس و نیز نحوه استفاده از وسایل کمکی برای انجام این فعالیت ها را، شامل می شود . آموزش فعالیت های روزمره زندگی نیاز به ارزیابی فرد و اخذ شرح حال دقیق توسط درمانگر دارد تا درمانگر به قابلیت ها و پتانسیل های فرد آگاهی یابد و برنامه بازتوانی بر این اساس پی ریزی شود .

• حفظ یا افزایش دامنه حرکتی مفاصل و پیشگیری از تغییر شکل ها
• افزایش قدرت عضلانی یا فعالیت های هدفمند
• افزایش استقامت فیزیکی از طریق فعالیت های عملکردی
• برقراری حداکثر استقلال در تمامی جنبه های زندگی
• کشف علایق ، نحوه گذران اوقات فراغت و پتانسیل های شغلی بر اساس واقعیت های موجود
• کمک به تطابق روانی ، اجتماعی و کنار آمدن با ناتوانی
• ارزیابی ، تجویز و آموزش استفاده از وسایل کمکی و تطابقی

به این ترتیب باز آموزی فعالیت های روزمره زندگی به فرد دارای آسیب نخاعی با توجه به محدودیت عملکردی اش انجام می شود . این بازآموزی که طی فرایند توانبخشی انجام می شود به فرد کمک می کند تا مهارت های ضروری برای یک زندگی مستقل ، سالم و شاد را دوباره به دست آورد یا این مهارت ها را برای اولین بار کسب کند و در عین حال مهارت ها را توسعه دهد .

 با رفع محدودیت های عملکردی فرد و به کارگیری راهبردهای جبرانی و وسایل کمکی این امکان و توانایی به فرد داده می شود تا مهارت های زندگی را کسب نماید .

همانگونه که اشاره شد این مهارت ها عبارتند از ، استحمام ، رفتن به دستشویی ، پوشیدن و درآوردن لباس ، غذاخوردن ، جابجائی ، فعالیت های اجتماعی ، ارتباط عملکردی ( نوشتن ، تلفن زدن و ..... ) ، مهارت های زندگی مستقل مانند پختن و آماده کردن غذا ، نظافت و نگهداری منزل ، مراقبت از کودک ، مدیریت منزل ، رانندگی تطابقی ، تلفیق اجتماعی ، انجام خرید ، حضور مستقل در مکان های درمانی و تفریحی و ... .

برای توسعه این مهارت ها لازم است که وسایل کمکی و تطابقی ویژه برای  فرد بر اساس نیاز وی تعیین شود از جمله ، نوع و شرایط ویژه صندلی چرخدار توسط تیم توانبخشی تعیین شود ، تشکچه صندلی چرخدار مناسب انتخاب شود ، تجهیزات تطابقی مثل حلقه های متصل به شلوار برای سهولت پوشیدن آن ، حلقه های دکمه و زیپ برای کمک به بستن آنها ، بند کفش های الاستیکی برای راحت پوشیدن کفش ، اتصالات دستی دوش حمام و اصلاحات لازم در مسواک و قاشق برای سهولت استفاده از آنها .

در عین حال برای نهایی کردن برنامه تمرین در منزل این سؤالات پرسیده می شود :

• فرد قادر به انجام چه فعالیت هایی است ؟ آیا می تواند به طور مستقل جابجا شود ؟ آیا امکان پیشرفت در سایر مهارت های عملکردی را دارد ؟

• برای انجام فعالیت های روزمره زندگی فرد به چه ظرفیت های حرکتی و قلبی ریوی نیاز دارد ؟ دامنه حرکتی ، قدرت ، انعطاف و تعادل و ظرفیت حیاتی باید مد نظر قرار گیرد .

• فرد چگونه سلامت پوست و وضعیت ریوی اش را برای جلوگیری از عوارض احتمالی حفظ می کند ؟

• انجام فعالیت های روزمره به حفظ کدام مهارت ها و ظرفیت ها کمک می کند ؟ مثلا" پوشیدن و درآوردن لباس و استحمام کردن ، به حفظ دامنه حرکتی اندام ها کمک می کنند .

• چه مواردی در فعالیت های عادی روزمره مورد توجه قرار نمی گیرند ؟ مثلا" حفظ دامنه حرکتی باز شدن ران و خم شدن مچ پا و استقامت قلبی ریوی.

گام مهم بعدی در آموزش فعالیت های روزمره زندگی به فرد دارای آسیب نخاعی ، آموزش خانواده است . اعضاء خانواده و مراقبت کنندگان باید در انجام جابجایی ها و تمرینات دامنه حرکتی به درمانگر کمک کنند و به علاوه باید در مورد ضایعه نخاعی ، عوارض احتمالی و نتایج احتمالی نیز آموزش ببینند .

فرد باید تشویق شود تا آنجا که سطح استقلال عملکردی و علائقش اجازه می دهد به فعالیت های قبلی خود باز گردد .
شواهد حاکی از آن است که افسردگی و خشم پس ازآسیب نخاعی به مرور زمان کاهش می یابد و فرد ناتوانی خود را می پذیرد . ساز و کارهای حمایت اجتماعی می تواند تأثیر مثبتی بر تطابق فرد با آسیب نخاعی داشته باشد .

آموزش فعالیت های روزمره زندگی از اهمیتی حیاتی برای فرد دارای آسیب نخاعی برخوردار است چرا که حداکثر استقلال ممکن با توجه به سطح ناتوانی را امکان پذیر می کند و به او این امکان را می دهد تا جایی که ممکن است بر زندگی اش کنترل داشته باشد و وابستگی او به دیگران به حداقل برسد.

برای این مهم شاید لازم باشد تکنیک های جدیدی به فرد آموزش داده شود یا از وسایل کمکی استفاده شود تا قدرت عضلانی افزایش و دامنه حرکت بهبود یابد و توان از دست رفته جبران شود .

آموزش فعالیت های روزمره زندگی زمانی آغاز می شود که درمانگر تشخیص دهد فرد از قدرت ، مهارت و تعادل کافی برای انجام تمرینات برخوردار است .

 همکاری فرد برای دستیابی به بالاترین سطح استقلال ممکن ، ضروری است با آموزش شیوه های انجام فعالیت های روزمره زندگی، بسیاری از بیماران موفق می شوند در انجام فعالیت های روزمره ، استقلال نسبی یا کامل داشته باشند . این جاست که اهمیت آموزش این فعالیت ها به خوبی روشن می شود چرا که استقلال در انجام فعالیت های روزمره و عدم وابستگی به دیگران قطعا" موجب افزایش عزت و اعتماد به نفس فرد می شود . بنا بر این لازم است در برنامه های درمانی – توانبخشی سهم ویژه ای برای آموزش این فعالیت ها ، قائل شد .

1- توانبخشی جامع ضایعه نخاعی . مؤلفین : خانم دکتر مژگان مقدم ، خانم دکتر رویا حبیبی ، آقای دکتر کیوان دواتگران ، آقای دکتر کاظم نظم ده -ناشر : سازمان بهزیستی کشور ، 1386
2- راهنمای کامل آموزشی برای مراقبان ، خانواده ها و بیماران ضایعه نخاعی -مترجمین : خانم دکتر رویا حبیبی ، خانم فاطمه قمشی ، خانم سودابه بهرامی -ناشر : نشر ارجمند ، 1391