|
امروزه ما در دنيايي زندگي مي كنيم كه ناگزير از ارتباط و برخورد با
ديگران هستيم آنچه مسلم است كه هيچ كس قادر نيست بدون كمك و مساعدت و
ارتباط با ديگران ، نيازهاي معمولي خود را برطرف سازد . حال سئوالي كه
اينجا مطرح مي شود اين است كه چگونه بايد با ديگران ارتباط برقرار كنيم
و جهت افزايش اين ارتباط چه مولف هایی حائز اهمیت اند. یکی از مولفه
هایی که در برقراری یک ارتباط موثر بایست پرستاران در ارتباط با
معلولین مد نظر قرار دهند زبان اندام است که 55% نقش ارتباطی را به
عهده دارد و بصورت یک هنر بایست برای آموختن آن آموزش ببینند و نحوه
استفاده ی و برقراری ارتباط معلولین با توجه به محدودیت های حرکتی آنها
را بدانند
فاصله ی سلامت و معلولیت کمتر از هزارم ثانیه است بنابراین تک تک افراد
بایست نسبت به نحوه ی برقراری ارتباط موثر برای برآورده کردن نیازهای
معلولین آگاهی داشته باشند که در این بین پرستاران به عنوان حلقه
ارتباطی بین معلولین و جامعه از نقش بسیار مهمی برخوردارند. معلولیت
پدیده ای است که اکثر مردم در جریان فعالیت های روزمره زندگی در معرض
ابتلای به آن می باشند. حوادث طبیعی، حوادث ناشی از کار، تصادفات،
بیماریها وسایر عواملی که سلامت جسمی و روحی انسان را تهدید می کنند و
به خصوص به جرات می توان گفت که همه انسانها حداقل چند سالی از عمر خود
را در دوره کهنسالی با معلولیت گوناگون می گذرانند. پس، نتیجه می گیریم
که یک نظام جامع حمایت از معلولین اولا آشکارا مورد نیاز واحتیاج است
ثانیا زمانی محقق می شود که کلیه نیازها و کمبودهای معلولین را در
درجات مختلف معلولیت و در دوره های مختلف زندگی پوشش دهد1 .
ارتباط جنبه ی اجتناب ناپذیری از مراقبت های پرستاری از معلولین و
سالمندان است همچنین عامل مهمی در بدست آوردن نتایج مثبت از درمان،
کاهش تنش و رضایت بیمار است از این رو برطرف نمودن موانع ارتباطی نقش
مهمی در ارتقاء کیفیت مراقبت و تسریع بهبود بیماران دارد2 . اهمیت این
موضوع باعث تعریف و تبین قوانین استاندارد ارتباطی برای پرستارا ن
بعنوان چهار چوبی راهنمای حرفه ای در استانداردهای خدمات پرستاری از
طرف سازمان پرستاری کشور شده است. ارتباطات وقتی نقش کلیدی ایفا می کند
که بدانیم نقص یا نبود ارتباط مناسب در معلولین با اطرافیان خود باعث
افسردگی در معلولین می شود. افسردگی حالتی است که فرد احساس غمگینی، نا
امیدی و بی حالی می کند که بصرت زود گذر یا طولانی ظاهر می شود و تمام
بخش های زندگی معلولین و اطرافیان را تحت تأثیر قرار می دهد که عوارض
مانند عفونت ادراری، درد مزمن و افزایش هزینه های درمانی را به همراه
دارد. افسردگی معلولان زمانی فرد را معلول را با خطر خود کشی تهدید می
کند که این تصمیم نتیجه یکاهش یا نبود توان صحبت کردن پیرامون احساسات
معلولین با افراد جامعه است. قربانیان ضایعات نخاعی معمولا به شکل
کاملا ناگهانی از جایگاه خود در جامعه دور شده و داروهای مصرفی
شان آثار روانی خاصی بر ایشان می گذارد؛ بنابراین درست در هنگامی که
بسیار آسیب پذیر تر از سایر بیماران ِ طرد شده از اجتماع می باشند،به
توجهات اطرافیان نیز بیشتر نیاز دارند. با این حال متاسفانه روزانه
واکنش مجازات گرایانه ی جامعه در مقابل بسیاری از ناتوانان جسمی به
شکلی کاملا محسوس قابل مشاهده می باشد که منجر به کناره نشینی هرچه
بیشتر ِ بیماران نخاعی از جریان زندگی روزمره و مختل شدن ارتباط های
معلولین با خانواده و دوستان می شود که همین عامل زمینه ساز افسردگی
معلولین می باشد. یکی از علائم افسردگی معلولین اختلال در برقراری
ارتباط است 3. یکی از راه های درمان افسردگی روان درمانی است که با
استفاده از گفتگو؛ وضعیت روانی، هیجانات و احساسات فرد را تحت درمان
قرار می دهد، بدون استفاد ه از دارو می باشد در یک کلام افسردگی با
ارتباط نا صحیح شروع می شود و با ارتباط صحیح نیز درمان می یابد4.
ارتباطات عامل و منشا بسیاری از شادیها و غصه ها و رنجها ی زندگی است.
آنچه مسلم است كه هیچ كس قادر نیست بدون كمك و مساعدت و ارتباط با
دیگران ، نیازهای معمولی خود را برطرف سازد. اما فراموش نكنید چنانچه
خواهان برقراری ارتباط سودمند باشید باید از راه های درست برقراری
ارتباط آگاه بوده و راه كارها را در جای مناسب آن اعمال نمایید. ما
انسانها با یكدیگر مشتركات فراوان داریم ،با كمی تمرین می توان خود را
همراه دیگران بیابیم و با آنها دوست و هم رای شویم. اگرچه بعضی از مردم
در این زمینه دچار گرفتاریهایی می شوند، علت اصلی گرفتاری های آنها در
برقراری ارتباط با یكدیگر، این است كه هر كدام به شیوه خود با دیگران
ارتباط برقرار می كنند. ارتباطات بر دو نوعند کلامی و غیر کلامی که
هریک ویژگیهای خود را داشته و مهارتهای خاص خود را می طلبد. ارتباط غیر
کلامی در رابطه مستقیم و با ارتباط کلامی است و هیچ یک نمی تواند برای
ارتباط اثر بخش کافی باشد. علائم و نشانه های کلامی و غیر کلامی همراه
با هم می توانند به روشهای گوناگون بر دیگران اثر بگذارد. در ارتباطات
غیر کلامی به منظور یک ارتباط موثر با مخاطب ارتباط چشمی برقرار کرده و
حرکات چهره ، دست وبدن خودرا کنترل کنید. بخش مهمي از تعامل انسانها
شامل ارتباطات غيركلامي است. مثلاً اطوارها، حالتهاي چهره و ژست‌هاي
افراد مي‌توانند نگرش‌ها و احساسات آنها را به ديگران انتقال دهند و
اين حركات و موارد زيادي مي‌توانند حتي مؤثرتر از پيام‌هاي كلامي باشند
از ديگر وجوه ارتباط غيركلامي حالتهاي چهره است شامل خوشحالي، غمگيني،
شگفتي، ترس، خشم و بيزاري حالتي همگاني و جهاني داشته و در همه جاي
جهان يكسان تعبير و تفسير مي‌شوند. يك جنبه مهم ارتباط غيركلامي بيان
احساس از طريق طبان اندام است. در واقع حالتهاي چهره، حركات و حالات
بدني به طور دائم براي تكميل سخنان و نيز انتقال معاني هنگامي كه
عملاً چيزي گفته نمي‌شود، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. علائم غير
كلامي، نه تنها احساسات فرد را به تصوير مي‌كشند بلكه اغلب نشان
مي‌دهند او چگونه با احساسات كنار مي‌آيد چنین توانایی برای ارتباط
برقرار کردن از طریق سمبل ها با استفاده از زبان و نمادها شاخصه ی
انسان و وجه تمایز او با حیوانات است5 . حرکات بدن وظیفه انتقال پیام و
برقراری ارتباط بصورت اولیه را دارند و ساختاری مانند زبان به خود می
گیرند6 . اهمیت این موضوع باعث شده کشورهای پیشرفته ی جهانی مانند ژاپن
از سال 1970 آموزش زبان اشاره به اشخاص در یک دوره ۲۰ تا ۴۰ ساعته
تکلیف حکومتهای محلی در سراسر ژاپن قرار دهند که بعد از طی دوره آموزش
بخشداریها امتحان مترجمی زبان اشاره را آغاز کردند و به این طریق ۴۰۰۰
نفر مترجم زبان اشاره که در امتحان موفق شده بودند در محلهای زندگی خود
به ترجمه زبان اشاره پرداختند.7.
می توان این موضوع را
درکلام سعدی خلاصه کرد
گر بگویم که مرا پریشانی نیست
رنگ رخساره خبر دهد از سر ضمیر
زبان بدن برای بیان و انتقال احساسات بکار می رود8. حركت اعضاي بدن بر
حركت مفهوم دلالت دارد در اين ابزار شمايلي برخلاف دسته قبل، حركت
اعضاي بدن نمايشگر حركت مفهوم نيست. بلكه حركتي كه دست انجام مي دهد
تلاشي است كه فرد براي به تصوير كشيدن مفهوم انجام مي دهد9.
علايمي مانند اخم كردن، بالا انداختن شانه و يا حركتي با دست هستند كه
متاسفانه گاهي سوء تعبير هم مي شوند. مثلاً :
• تكان دادن مداوم سر (بالا و پايين) نشان دهنده موافقت با گوينده است.
• تكان دادن سر (چپ و راست) نشانه عدم موافقت است.
• ضربه زدن با انگشتان دست يا ضربه ملايم با پا، يا نگاه كردن به ساعت
به
اين معني است كه : ((عجله كن طاقتم تمام شد يا اينكه وقت ندارم)).
• بالا بردن ابرو ممكن است علامت ترديد، تعجب و دودلي باشد.
• گرد كردن چشمها غالباً به معني ناباوري است.
• جمع كردن لبها توام با اخم، نشان دهنده نارضايتي يا حتي نفرت است.
در عصر ارتباطات همه ما پیام های زیادی ارسال و دریافت می کنیم. اما
ارتباط موثر امری بیش از مبادله اطلاعات است. برقراری ارتباط موثر شامل
مهارت هایی نظیر توان برقراری ارتباط غیرکلامی، گوش کردن فعالانه،
مدیریت استرس، توانایی درک و تشخیص احساسات خود و دیگران است. برقراری
ارتباط موثر مهارتی فراگرفتنی است نه ذاتی و به زمان و تلاش نیاز دارد.
هر چند عوامل بسیار زیادی در برقراری ارتباط موثر نقش دارد اما می توان
از زبان اندام، ویژگی های شخصیتی و خصوصیات فردی به نفع آن کمک گرفت.
اهمیت این حرکات زمانی مهم می شود که بدانیم زبان بدن 7درصد تن صدا
38درصد 55درصد با استفاده از زبان بدن به انتقال احساسات می پردازد10.
ولی مشکل این جاست که ما واقعا از زبان تنمان آگاه نیستیم و نمی دانیم
که زبان بدن مثل طرز نگاه کردن در انتقال پیام از واژه ها بسیاز غنی تر
و محدود تر است11.
با توجه به اهمیت زبان اندام در برقراری ارتباط موثر توجه به این نکته
ضرورت دارد که افراد معلول گاه به سبب ناتوانی حرکتی در برخی اندام ها
به بعضی حرکات بدن برای انتقال مفاهیم بیشتر تکیه می کنند که به تناسب
نوع معلولیت آنها ای ن حرکت ها در اجزاء مختلف بدن آنها وجود دارد که
پرستاران بایست با این حرکت ها حداکثر ارتباط را برقرار کنند و به زبان
اندام معلولین به چشم حرکاتی کلیشه ای ننگرند . برقراری ارتباط موثر یک
هنر است؛ دانشی است آموختنی که هرکسی میتواند آن را یاد بگیرد 12.
اما نبایست از این نکته غافل شویم که زبان را مانند هر امر دیگر می
توان بدون نقشه و بصورت تصادفی آموخت که افراد در اثر تماس با
بزرگسالان و تقلید از انها و تکرار آنچه می شنوند و می خوانند زبان را
فرا می گیرند که این نوع آموزش فاقد جنبه ی تربیتی است و افراد هنگام
نیاز به برقراری ارتباط موثر با استفاده از زبان اندام دچار محدودیت می
شوند13.
که می توان با آموزش برقراری ارتباط صحیح با معلولین در دوره های باز
آموزی به پرستاران به برقراری ارتباطی موثر و کارآمد کمک شایانی کرد
14.
1 - بزرگمهر، شمس اله
، حقوق معلولین در ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، ،
دانشگاه شهید بهشتی، سال 1385، ص1
2 – محمد زاده، شهلا، بررسی موانع ارتباط از دیدگاه پرستاران و بیماران
سالمند در بخش های داخلی و خارجی بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم
پزشکی اصفهان، فصلنامه پرستاری مامایی دانشگاه شهید بهشتی، 86
3 – مارال حسن شاهی ، دکتر محمدحسین حیدری ، الهه امینی ، نقش
نویسندگان و هنرمندان در جهت توسعه فرهنگ جامعه به منظور پذیرش و حمایت
از افراد آسیب نخاعی، دومین کنفرانس اینترنتی آموزش جامعه در خصوص
توانمند ی ها و مشکلات افراد دچار آسیب نخاعی
4 – امینی ، رضا ، افسردگی در بیماران با آسیب نخاعی ، نویسنده موسسه
فلج ، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان ، 1381 ص 23
5 – ناظر زاده کرمانی، فرناز ، کدام فرهنگ ستودنی تر است ، فصلنامه
فرهنگ، 1377، شماره 29
6 – سوسن گلدین می داو، نقش ایما و اشاره و حرکات بدن در ارتباط و تفکر
، تازه های علوم شناختی ، سال اول شماره 14 ، 78
7 – گیتی، خسرو، زبان اشاره، اوّلین همایش مترجمین زبان اشاره 1391
8 – امیردیوانی ، ابوالفضل ، شگفتی های زبان بدن، بهداشت و روان، سال
1387، ص 12
9 – ايزانلو، علی، شريفي ،شهلا، ، ابزارهاي انگيختگي در نشانه هاي زبان
اشاره: بررسي وجوه معنايي دلالت در يك زبان اشارهي خانگي، مجله پژوه
شهاي زبان شناسي سال دوم، شماره دوم، پاييز و زمستان 1389
10 –عبدالملکی، سعید، شادکامی و موفقیت، 1378
11 – امیردیوانی ، ابوالفضل ، شگفتی های زبان بدن، بهداشت و روان، سال
1387، ص 13
12 – اخلاق رسانه ای ، گائینی، عباس علی ، مجله رشد آموزش تربیت بدنی »
بهار 1385 - شماره 18
13 – شریعتمداری، علی ، آموزش زبان، پورتال جامعه علوم انسانی ، 1389،
ص1
14 – محمد زاده، شهلا، بررسی موانع ارتباط از دیدگاه پرستاران و
بیماران سالمند در بخش های داخلی و خارجی بیمارستان های وابسته به
دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، فصلنامه پرستاری مامایی دانشگاه شهید
بهشتی، 86
|
