نقش ورزش در پیشگیری از بیماریها در افراد دچار آسیب نخاعی

امروزه پیشرفت علوم و فناوری ها سبب می گردد تا انسانها با اتکاء به تکنولوژی نوین ، رفتارهای جدیدی را کسب نمایند. هر گونه تغییر جدید می تواند اثرات متفاوتی را در کلیه ابعاد زندگی فردی، اجتماعی ، اقتصادی و انسان به وجود آورد . اما از میان این عوامل آنهایی که در سلامتی انسان تاثیرگذار هستند از نقش ویژه ای برخوردارند.

ورزش و حرکات منظم بدنی علاوه بر سلامت جسم بر سلامت روحی و روانی و اجتماعی فرد فواید زیادی دارد و در سازگاری فرد در جامعه و شخصیت فرد تاثیر می گذارد .

ورزش در درمان بیماری هایی نظیر افسردگی و نیز بر حافظه تآثیر می گذارد . ورزش برای جوانان تکیه گاهی امن به حساب می آید تا در پناه آن به نهایت رشد و کمال مطلوب انسانی دست یابند .

برای مردم در تمام سنین فعالیت بدنی باعث بهبود کیفیت زندگی به طرق مختلف می شود. فواید جسمی شامل بهبود و افزایش تعادل ، قدرت ، هماهنگی ، انعطاف پذیری و تحمل می باشد.

فعالیت بدنی باعث بهبود بهداشت روانی ، تنظیم حرکتی و عملکرد تشخیص نیز می شود. شیوه زندگی فعال باعث می شود افراد مسن دوستان جدیدی پیدا کنند. در شبکه اجتماع باقی بمانند و با سایر مردم در سنین مختلف تعادل داشته باشند و انعطاف پذیری ، تعادل و قدرت عضلانی را بهبود می بخشد که می تواند از افتادن جلوگیری کند که علت عمده ناتوانی در افراد مسن می باشد.

مشخص شده که شیوع بیماریهای روحی و روانی در افرادی که از نظر جسمی فعال هستند کمتر است. از فوائد فعالیت بدنی حتی در صورتی که دیر نیز شروع شوند می توان بهره برد.

بیماری های شایع سالمندان شامل بیماری های قلبی عروقی، آرتریت، استئوپروز و فشار خون بالاست . با وجود اینکه فعال بودن از اوان جوانی می- تواند از بسیاری بیماری ها جلوگیری کند ولی فعالیت منظم می تواند از ناتوانی و درد ناشی از بیماریهای فوق جلوگیری کند.

فعالیت بدنی می تواند در درمان بیماریهای مغزی مثل آلزایمر و افسردگی کمک کننده باشد. جلسات ورزشی سازماندهی شده متناسب با سطح آمادگی فرد ، یا پیاده روی ساده می تواند شانس یافتن دوستان جدید و داشتن ارتباط با جامعه را که برای کاهش احساس تنهایی روحی و روانی لازم هستند افزایش می دهد .

همانگونه که برای سایر سنین مطرح است سالمندان می توانند با مشارکت در فعالیت بدنی از آن لذت ببرند. هر کس با موقعیت یا ناتوانی خاص که می تواند توانایی وی را در فعال بودن تحت تأثیر قرار دهد باید قبل از انجام فعالیت بدنی با پزشک مشورت کند. پیاده روی ، شنا ، نرمش و کشش ، باغبانی ، رقص ، گردش و دوچرخه سواری بهترین فعالیت برای سالمندان می باشد. تعداد افرادی که بالای 60 سال سن دارند تا 20 سال آینده دو برابر می شود. بیشتر آنها نیز در کشورهای در حال توسعه خواهند بود. کاهش و به تأخیر انداختن ناتوانی مربوط به سالمندی یک مسأله عمده در بهداشت عمومی است و فعالیت بدنی می تواند نقش مهمی را در ایجاد و حفظ سلامت در تمام سنین داشته باشد.

کلید واژه ها : ورزش ، بیماریها ، آسیبهای نخاعی

بدون شک می توان گفت اگر ورزش در زندگی ما نقش و اهمیت خودش را پیدا کند و برای آن برنامه داشته باشیم ، این عارضه‌های ناخوشایند شاید از بین بروند یا کم رنگ تر شوند. زیرا شخص ورزشکار معمولاً سیگاری نمی‌باشد، به تغذیه سالم اهمیت می دهد، از اعصاب آرام تری برخوردار است، انرژی خود را درست مصرف می کند و کمتر اهل خشونت و عصبانیت است.

افزون بر این اثرات مثبت ورزش بیش از این است زیرا ورزش باعث زیاد شدن توده عضلانی بدن و مصرف بیشتر انرژی نیز می شود. تمرینات مرتب و منظم ورزشی باعث کم شدن چربی می‌شود و نمی گذارد چاق و بیمار شوید.

انرژی مصرفی روزانه با ورزش و زیاد شدن توده عضلانی افزایش می یابد. ورزش پیر شدن و سالمندی را به تاخیر می اندازد و باعث حفظ تناسب اندام و زیبایی بدن افراد می شود ، از پوکی استخوان جلوگیری می کند و سبب تقویت سیستم اسکلتی بدن می‌گردد.

در ضمن ورزش به مصرف مستقیم اسیدهای چرب می‌انجامد ، روش مطمئن و مناسب درمان چاقی و پیشگیری از برگشت آن است، زیرا عضلاتی که تحت تأثیر فعالیت ورزشی‌اند بدون نیاز به انسولین انرژی خود را علاوه بر گلوکز (نوعی قند مورد مصرف بافت ها و سلول های بدن) از اسیدهای چرب تامین می کنند.

ورزش حتی برای بیمارانی که به مرض قند ( دیابت ) مبتلا می‌باشند مفید است. ورزش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، عروقی و سکته های مغزی را کاهش می دهد.

ورزش باعث زیاد شدن مقدار گردش خون موثر در بدن می شود و از لخته شدن خون درسیاهرگ عمقی پا جلوگیری می‌کند و دستگاه قلبی عروقی و دستگاه تنفس و ایمنی بدن را تقویت می‌نماید. همچنین اثرات مثبت ورزش بر دستگاه گوارش را نباید نادیده گرفت.

افزون بر این ورزش از افسردگی پیشگیری می‌کند، روحیه فرد را بالا می‌برد و در زندگی خانوادگی و اجتماعی و در شغل افراد تاثیرات سازنده‌ای‌ دارد.

تجربه نشان داده است یک‌ شخص سالم و تندرست معمولاً از موقعیت و پیشرفت شغلی بهتری نسبت به افراد چاق و کند برخوردار است.

در غایت ورزش از مبتلا شدن به آلودگی های اجتماعی ، مثل سیگار کشیدن ، مواد مخدر و ... جلوگیری می‌کند ، ذهن را تقویت می نماید و با اندیشه‌ای قوی می توان بر مشکلات و معضلات خانوادگی و اجتماعی بهتر فائق آمد .

طبق گزارشات ارائه شده بیشتر افراد نخاعی به دردهای مزمن مبتلا هستند. دردمزمن دردی است که ازبین نمی رود و ماه ها یا سال ها ممکن است ادامه داشته باشد.

عامل درد درافرادنخاعی ممکن است ناشناخته باشد، اما مهمترین علت آن می تواند آسیب اعصاب حاصل ازضایعه نخاعی ویا مشکلات عضلانی استخوانی ایجاد شده به دنبال ضایعات نخاعی باشد .

امکان دارد درد بطورموقت قطع ومجددا" ایجاد شود.برطرف کردن دردمزمن به صورت کامل مشکل است اما معمولا" می توان آن را کنترل کرد یا به اندازه ای کاهش داد که برای زندگی فرد مشکل ساز نباشد.

دردمزمن می تواندباعث ایجادیکسری مشکلات فیزیولوژیکی مانند افسردگی ،اضطراب و استرس یا بدترشدن وضع آنها گردد. این موضوع به این معنا نیست که درد " تمام آنچه است که شما آن رادرک می کنید " ،بلکه درد وپریشانی می توانند برروی هم تاثیرگذاشته وباعث بدترشدن اوضاع یکدیگرشوند.

باوجوداین که دردهای بعدازضایعات نخاعی ممکن است به صورت پیچیده باشند ودرمان آنها به آسانی امکان پذیرنباشد، اما روش های درمانی زیادی وجوددارندکه می توانندبه بیمارکمک کنند. شناخت درد،همکاری با پزشک واجرای شیوه های مختلف درمان به فردکمک می کنند تا بتوانددردخودراکنترل کرده وکیفیت زندگی خودرابهبودبخشد.

به نظر می رسد اکثر مردم به يک يا چند دليل از چهار علت زير ورزش مي کنند: بهبود وضعیت انعطاف پذيری بدن،افزايش قدرت بدنی،افزايش استقامت يا آمادگی هوازی ، بهبود شکل بدن اگر چه آسيب نخاعی می تواند دستيابی به يک يا تمامی اهداف مذکور را مشکل تر کند ولی بطورکلی رسيدن به اين اهداف غيرممکن نيست.

بیماریهای قلبی ، عروقی از اساسی ترین علل مرگ و میر در جوامع بشری است و مبارزه با عوامل خطر ساز این بیماریها می تواند از اساسی ترین اقدامات سازمانهای بهداشتی در جهت کاهش مرگ و میر تلقی گردد . یکی از مهمترین عوامل خطر ساز برای بروز بیماریهای قلبی - عروقی، کم تحرکی و عدم فعالیت فیزیکی مناسب است که در قرن حاضر با پیشرفت تکنولوژی واختراع انواع ماشین آلات و ابزارهای صنعتی به شدت بر گستردگی این معضل افزوده شده است .از دیر باز به ورزش به عنوان یک روش درمانی و یکی از شیوه های پیشگیری از بروز بیماریها ، خصوصاَ بیماریهای قلبی ، عروقی توجه شده است .

تقریباَ ۵۰ سال پیش آقای موریس و همکارانش نشان دادند که حملات قلبی در کسانیکه فعالیت فیزیکی بیشتری دارند بسیار کمتر از افراد کم تحرک اتفاق می افتد و پس از آن نیز مطالعات و تحقیقات گسترده ای در این زمینه منتشر شده است .

تردیدی نیست که ورزش و فعالیت بدنی مناسب قادر است احتمال بروز بیماری های قلبی ، عروقی ، فشارخون ، چاقی و دیابت را کاهش دهد .

همچنین اثرات سودمند ورزش در کاهش چربی خون ، پیشگیری از پوکی استخوان ، افزایش شادابی ، ایجاد خلق و خوی بهتر ، رشد اتکاء به نفس و عزت نفس افراد قابل توجه است .

در زمینه بیماریهای قلبی ، عروقی ورزش می تواند احتمال بروز حملات قلبی را24 برابر کاهش دهد و با کاهش عوامل خطر ساز از پیشرفت پدیده تصلب شرائین پیشگیری نماید .

همچنین در افرادی که مبتلا به بیماریهای قلبی عروقی شده اند و یا به حملات حاد عروق کرونری گرفتار شده اند ، انجام ورزش و فعالیت بدنی متناسب با شرایط آنها می تواند خطر وقوع مجدد این حملات را کاهش دهد و نهایتاَ از بروز مرگ و میر بکاهد که این امر عمدتاَ از طریق تشکیل عروق جانبی و افزایش خون رسانی عروق کرونر صورت می گیرد.

اینکه چه میزانی از ورزش و فعالیت فیزیکی می تواند نقش مفیدی در سلامت انسانها داشته باشد نکته بسیار مهمی می باشد . بطورکلی بررسیها نشان داده است که ورزش مرتب به میزان سه روز در هفته هر بار نیم ساعت بطوریکه در طی این فعالیت ورزشی ضربان قلب به حدود ۱۲۵-۱۱۰ ضربان دردقیقه (مناسب با سن 30 تا 60 سالگی ) برسد می تواند حد مناسبی از فعالیت فیزیکی را برای فرد مهیا سازد که البته باید از درجات کمتر و ورزشهای ملایمتر شروع و بتدریج به این میزان ورزش دسترسی پیداکرد .

قابل ذکر است که ورزشکار بودن افراد در گذشته تاثیر چندانی در کاهش حملات قلبی ندارد و مداوم بودن آن در این رابطه سودمند می باشد .

همچنین ورزش های سنگین و فشرده نه تنها اثرات مفید بیشتری نسبت به میزان ورزش ذکر شده ندارد ، بلکه ممکن است در برخی از موارد عوارض نامطلوبی نیز به بار آورد .

انواع فعالیتهای ورزش مورد توصیه عبارت از پیاده روی تند (حدود ۴ کیلومتر در هر نوبت ) ، شنا در آب ، دوچرخه سواری ، دویدن و طناب زدن می باشد .

بطور کلی تمام ورزش هایی که در آن تحرک عضلات نقش اصلی را ایفا می کند می تواند مفید واقع شود و بهتر است فعالیت ورزشی ، بیشتر در هنگامی از روز انجام شود که دمای هوا ملایمتر باشد .لازم به یاد آوری است که ورزش و فعالیت فیزیکی مناسب در کسانی که دچار سکته قلبی و یا تنگی عروق کرونر شده اند می تواند از بروز سکته مجدد و تشدید تنگی عروق پیشگیری نماید که البته در این موارد لازم است با مشورت و راهنمائی پزشک معالج میزان و نوع فعالیت فیزیکی مشخص گردد .

فوايد ورزش در پیشگیری از بیماریها در افراد دچار آسیب های نخاعی

قلبی عروقی : ورزش باعث جلوگيری از رسوب کلسترول در ديواره رگها شده و مانع از ايجاد تنگی رگها و ايجاد بيماری تصلب شرائين ميگردد که خود باعث ايجاد بيماريهای ديگر مانند سکته های قلبی و مغزی می شود. علاوه بر افزايش قدرت عضلانی ورزش کارآيی و سلامت قلب را تضمين می کند بنابراين جانبازانی که ورزش می کنند کمتر از ديگران در معرض بيماريهای قلبی عروقی هستند

ريوی : در اثر ورزش ظرفيت ريه ها افزايش يافته و در مقابل بيماريها مقاومت بيشتری پيدا می کند و شخص کمتر به بيماريهای ريوی مبتلا ميشود. از آنجا که جانبازان نخاعی بدرجات مختلف دارای فلج عضلات تنفسی هستند. اين مسئله باعث کاهش ظرفيت ريه ها می شود، ورزش می تواند تا حد زيادی بخصوص در آنانکه سطح ضايعه بالا دارند باعث تقويت عضلات تنفسی و بهبود ظرفيت تنفسی شود.

عضلانی- اسکلتی : افراد نخاعی بدليل بی حرکتی در معرض ذوب شدن و از بين رفتن عضلات هستند. بدنبال ورزش عضلات تقويت شده و قدرت شخص را در برابر کارها و موانع سخت افزايش می دهد. کسی که ورزش می کند به پوکی استخوان دچار نمی شود. پوکی استخوان باعث دردهای استخوانی شده و استخوان را مستعد شکستگی می کند. بدنبال ورزش درد و اسپاسم در اندامهای فلج کاهش قابل ملاحظه ای پيدا می کند
مفصلی : کسانی که ورزش نمی کنند در اثر رسوب کلسيم و ايجاد استخوان در مفاصل دچار محدوديت حرکتی می شوند و در موارد شديد حتی شخص قادر به انجام کارهای روزمره نمی باشد. استخوان سازی نابجا در افرادی که ورزش مناسب می کنند بندرت ديده می شود و در اين افراد دامنه حرکات مفاصل در حد طبيعی باقی می ماند.

کليوی : به موجب تحقيقی که يکی از پزشکان معتبر انجام داده است ثابت شده که بيماران با آسيب نخاعی که ورزش می کنند بندرت دچار سنگ کليه می شوند و موارد عفونت نيز در اين گروه کمتر است ورزش باعث بهبود فعاليت کليه و همچنين تخليه بهتر ادرار می شود.

گوارشی : در اثر ورزش های منظم و برنامه دار فعاليت دستگاه گوارشی تنظيم شده و هضم و جذب مواد بخوبی انجام می شود. ورزش ترشحات اسيدی معده را در ارتباط با تغذيه ورزشکار تنظيم نموده و از بسياری از ناراحتی های گوارشی که بخصوص افراد ضايعه نخاعی به آنها دچار می شوند جلوگيری می نمايد.

تعادل وزن بدن : يکی از مشکلات اکثريت معلولين ضايعه نخاعی چاقی بيش از حد و تجمع چربی زير پوست می باشد زمانی که بين انرژی کسب شده ( تغذيه ) و انرژی مصرفی ( کار و ورزش ) تعادل برقرار باشد فرد دچار ضايعه نخاعی از بيماری چاقی رنج نخواهد برد و بدينوسيله از بسياری بيماريهای جنبی آن نيز رهايی خواهد يافت .

تاثير بر عضلات فلج : تحقيقات نشان داده اند که ورزش بوسيله عضلات سالم اثرات مثبت و بسيار خوبی بر عضلات فلج همجوار خواهد داشت. اين تاثيرات مثبتی است که بر روی خود عضلات فعال ايجاد می شود

ورزشکاران و کسانی که ورزش می کنند جزو شادابترين افراد جامعه هستند. آنها هميشه شاداب هستند و در برابر مشکلات زندگی اميد خود را از دست نمی دهند و مقاومت می کنند و بسادگی تسليم مشکلات نمی شوند. کسی که روحيه سالم و شاداب داشته باشد عليرغم اينکه ممکن است بدن او قادر به انجام تمام کارهايی که افراد ديگر انجام می دهند نباشد قادر به حل و غلبه بر تمام مسائل و مشکلات اطراف خود بوده و نه تنها خود را از افراد سالم کمتر احساس نمی کند بلکه خود را قويتر و دارای اراده ای مصمم تر نيز می داند.

يک ورزشکار در طی دوران ورزش خود شاهد پيشرفت و رشد خود و تقويت بنيه جسمی و روحی خود می باشد . لذا اعتماد بنفس هم در وی تقويت می شود. مسلم است کسی که اعتماد بنفس نداشته باشد قادر به ادامه مفيد زندگی و غلبه بر مسائل و مشکلات خود نمی باشد. پزشکان متخصص ورزش را به تمام افرادی ( سالم يا معلول ) که از اعتماد بنفس کمی برخوردار هستند بعنوان يکی از بهترين درمانها توصيه می کنند.

همان طوری که ذکر شد ورزش باعث شادابی ، تماس با ديگران ، مشارکت در کارهای جمعی و جلوگيری از گوشه گيری و کسالت می شود. يکی از بهترين روشهای درمان افسردگی و کسالت ، انجام ورزش و مشارکت در کارها دسته جمعی می باشد.

کسانی که ورزش نمی کنند و در خانه تنها می مانند به تنهايی عادت کرده و خروج از منزل برای آنها مشکل می شود. کم کم روحيه تنها بودن در آنها تقويت شده و حتی از صحبت با افراد خانواده خود امتناع می ورزند. روحيه افسرده باعث بروز بيماريهای جسمی نيز می شود و جسم بيمار روح افسرده را افسرده تر می کند، پس جهت جلوگيری يا درمان افسردگی و گوشه نشينی بهترين کار ورزش می باشد

آمادگی حضور در جامعه و آشنايی با افراد مختلف : اصولا" کارهای دسته جمعی از جمله ورزش موجب تماس فرد با افراد مختلف شده ، با ارگانها و مسئولان مختلف جامعه خود آشنا می شود و اين مسئله باعث آشنا شدن شخص با محيط زندگی خودش می گردد.

مسائل و مشکلات آن را درک می کند و نسبت به حل آنها احساس مسئوليت می کند و سعی در اصلاح آنها می نمايد. در اين مرحله ديگر شخص خود را معلول احساس نمی کند بلکه خود را فردی مسئول در جامعه می داند و از اين مسئوليت و آگاهی احساس رضايت می کند.

ورزش و آسيب ديدگان نخاعی : سابقه ورزشهای معلولان و جانبازان به 40 سال پيش بر می گردد در آن هنگام يک پزشک ، ورزش را جهت به حرکت در آوردن بدن و پيشگيری از کسالت معلولان معرفی کرد.

او عقيده داشت که ورزش نه تنها موجب نشاط و شادابی معلولان می شود بلکه اساسی ترين نقش را در بهبود اين افراد دارد.

او يک مجموعه ورزشی را در کنار بيمارستان ضايعات نخاعی در استوک مندويل انگلستان ايجاد کرد که برنامه های ورزشی و مسابقات معلولان ويلچری همه ساله در آنجا برگزار می شود .

به طور کلی آسيب ديدگان نخاعی می توانند به ورزش های مختلف بپردازندکه انتخاب آن بستگی به امکانات و سليقه فرد آسيب ديده دارد.

ورزش هايی که برای افراد نخاعی توصيه می شود. عبارتند از تيراندازی با کمان ، شنا، ويلچررانی ، بسکتبال روی ويلچر ، تنيس روی ميز ، وزنه برداری ، شمشير بازی ، واليبال نشسته روی ويلچر و تنيس روی ويلچر ، تيراندازی با تفنگ بادی ، و دو ميدانی. و اينک به طور خلاصه به تعدادی از آنها اشاره می شود. برای شروع ورزش هميشه با پزشک مشورت کنيد.

فعالیت بدنی می تواند کیفیت زندگی را در تمام سنین برای همگان بهبود بخشد. شیوه زندگی فعال باعث می شود افراد مسن دوستان جدیدی پیدا کنند، در فعالیت های اجتماعی باقی بمانند و با سایرین در تمام سنین مراوده داشته باشند. بهبود انعطاف پذیری ، تعادل و قوام عضلانی به پیشگیری از افتادن که دلیل عمده ی ناتوانی در افراد مسن است کمک می کند.

مشخص شده است که شیوع بیماری های مغزی در افرادی که از نظر بدنی فعال هستند کمتر است. فعالیت بدنی می تواند کمک شایانی به درمان برخی اختلالات فکری مثل افسردگی بنماید.

جلسات ورزشی برنامه ریزی شده مطابق با سطح تناسب بدنی هر فرد یا پیاده روی ساده می تواند فرصت یافتن دوستان جدید و اتصال با جامعه و کاهش احساس تنهایی و محرومیت اجتماعی را به فرد بدهد. فعالیت بدنی می تواند خود اتکایی و اطمینان به خود را که معیارهای مبنایی در سلامت روح است افزایش دهد.

• از فواید فعالیت بدنی می توان حتی در سنین بالا نیز استفاده برد. با آنکه فعال بودن در سنین پایین از بسیاری بیماری ها جلوگیری می کند ، تحرک و فعالیت منظم در سنین بالا نیز به کاهش درد و ناتوانی مرتبط با بیماریهایی نظیر آرتربت ، استئوپروز و فشار خون بالا کمک کند.

• عدم فعالیت بدنی علت زمینه ای عمده ای برای مرگ و میر ، بیماری ها و ناتوانایی ها است. اطلاعات اولیه ای که از تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در زمینه ی عوامل خطرساز وجود دارد حاکی از این است که عدم فعالیت یا زندگی بی تحرک ، یکی از 10 علت اصلی مرگ و میر ناتوانی در کل جهان است.

در کشورهای مختلف بین 60 تا 85 درصد از بالغین تحرک کافی برای بهبود سلامتی شان ندارند. زندگی بی تحرک باعث افزایش تمام علل مرگ و میر می شود.

خطر بیماریهای قلب و عروق ، دیابت و چاقی را دو برابر می کند و مشخصًا باعث افزایش خطر سرطان روده ، فشار خون بالا ، استئوپروز ، افسردگی و اظطراب می شود.

در شهرهایی که به سرعت رشد می کنند ، در کشورهای در حال توسعه ، شلوغی ، فقر ، جنایت ، ترافیک ، کیفیت بد هوا ، فقدان پارک ، پیاده رو ، ورزش و تفریحات و سایر مکان های سالم ، فعالیت بدنی را به انتخابی دشوار تبدیل می کند.

برای مثال در سائوپائولوی برزیل 70 درصد مردم بی تحرک هستند. حتی در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه تفریحات غیر فعال مثل تماشای تلوزیون در حال افزایش است.

نتیجه ی این تغییرات در زندگی افزایش میزان چاقی ، دیابت و بیماریهای قلبی و عروقی است. کشورهای دارای درآمد پایین یا متوسط تحت فشار زیادی از اینها و سایر بیماریهای غیرواگیر قرار دارند.

77 درصد کل مرگ و میر به وسیله ی بیماری های غیر واگیر در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد . این بیماریها در حال افزایش هستند و اثر فزاینده ای در سیستم های مراقبت بهداشتی ، منابع و اقتصاد در کشورهای جهان می گذارند. کشورها در حال تلاش برای مقابله با اثرات بیماریهای عفونی همزمان با افزایش فشار بیماریهای غیر واگیر روی جامعه و سیستم های بهداشتی هستند. فعالیت بدنی به علاوه ی رژیم غذایی سالم و عدم مصرف سیگار به عنوان راهی موثر و با صرفه جویی برای ترفیع بهداشت عمومی در کشورهای با درآمد کم یا متوسط می باشد.

فواید فعالیت بدنی منظم برای سلامتی، بسیار است. حدَاقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط مثًلا پیاده روی سریع ، برای بدست آوردن بسیاری از این اثرات کافی است. اگرچه با افزایش سطح فعالیت فواید آن نیز افزایش می یابد.

خطر مرگ و میر قبل از بلوغ را کاهش می دهد.
خطر مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی یا سکته ی مغزی را کاهش می دهد که مسئول یک سوم تمام مرگها هستند.
خطر ایجاد بیماریهای قلبی یا سرطان روده ها را تا 50 درصد کاهش می دهد.
خطر ابتلای به دیابت نوع 2 را تا 50 درصد کاهش می دهد.
کمک می کند تا احتمال ابتلا به فشار خون بالا را که یک پنجم جمعیت بالغ دنیا را گرفتار کرده کاهش دهد.
به پیشگیری یا کاهش استئوپروز کمک می کند.
خطر شکستگی لگن را تا 50 درصد در زنان کاهش می دهد.
خطر ایجاد دردهای ناحیه ی کمر را کاهش می دهد.
باعث ترفیع سلامت روحی و روانی می شود.
اضطراب ، استرس و احساس افسردگی و تنهایی را کاهش می دهد.
کمک می کند تا از عادات خطرناک مثل مصرف سیگار ، الکل و سوء استفاده از مواد مخدر و رژیم غذایی بد و خشونت مخصوصًا در کودکان و نوجوانان جلوگیری شود.

کمک می کند تا وزن بدن را تنظیم کرده و خطر چاقی را تا 50 درصد نسبت به افراد بی تحرک کاهش می دهد.
کمک می کند تا استخوانها ، عضلات و مفاصل سالمی داشته باشیم و افراد دچار حالات ناتوان کننده ی مزمن را از نظر قدرتی تقویت می کند.می تواند به درمان حالتهای دردناک مثل کمردرد و زانودرد کمک کند.

همه ی ما می دانیم که فعالیت بدنی مثل پیاده روی ، دوچرخه سواری و بازیهای مختلف باعث می شود شما احساس خوبی داشته باشید ولی فعالیت بدنی منظم به کشورها و اقتصاد کمک می کند تا هزینه های مراقبتهای بهداشتی کاهش یابد ، تولید افزایش یابد ، مدارس بهتر شوند ، غیبت از محل کار و تعویض شغل کمتر شود و مشارکت در ورزش و تفریحات سالم افزایش یابد. در بسیاری کشورها ، هزینه ی بهداشتی به علت نبود فعالیت بدنی و چاقی بالاست.

سیاست های مرتبط با فعالیت بدنی در افراد جامعه بخصوص افراد نخاعی :

یکی از مهمترین چالش های پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر و تشویق انجام فعالیت بدنی و سایر انتخابهای مربوط به نحوه زندگی سالم ، ایجاد ارتباط بین اهمیت فعالیت کنونی و منافع آینده است.

علیرغم این اهمیت که پیشگیری عمده ترین عامل در کسب سلامت است ، در قرن گذشته بیشتر مطالعات بهداشتی نشان داده است که کمتر از 5 درصد منابع خرج پیشگیری میشود.

پیشگیری و اقدامات تشویقی بهداشتی بندرت برای سیاستگزاران یک اولویت بوده است. اگرچه بیشتر در مرحله سیاست بوده تا مراقبتهای بهداشتی پزشکی، که تصمیمات در مورد پیشگیری گرفته شده است. بنابراین مهم است که هدایت به سمت اشخاصی حرکت کند تا به سیاستگزاران نیز برسد.

عدم فعالیت بدنی فقط در مورد رفتارهای شخصی نیست. شلوغی ، جنایت ، ترافیک ، کیفیت بد هوا ، فقدان پارک ، امکانات ورزشی و تفریحی و پیاده رو ، فعالیت بدنی را به انتخابی مشکل برای بسیاری افراد تبدیل کرده است.

بنابراین چالش پیشگیری همان قدر که برای مردم مطرح است به مسئولیت پذیری دولتها نیز بستگی دارد.

بخش بهداشت باید نقش رهبری در تصمیم گیری های سیاستگزاری را به عهده بگیرد.

دفاع از منافع بهداشتی ، اجتماعی و اقتصادی فعالیت بدنی را بر اساس برنامه های ملی بر مبنای مدارک و شواهد تأمین کنند.
شبکه های عملکردی با سایر بخشهای مربوط به فعالیت بدنی را بنا بگذارند.
سیاست های عمومی با مشارکت چند بخش را تدوین کنند.
قاعده مند نمودن وضع قوانین را به عهده بگیرند.
تدوین و آماده ساختن مشاغل بهداشتی ، مخصوصًا در زمینه مشاوره فعالیت بدنی و برنامه ریزی.
سازماندهی برنامه های خاص فعالیت بدنی در خدمات بهداشتی.
تشویق به انجام فعالیت بدنی در جامعه و خانواده.
تأمین سرمایه گذاری های دارای بازده و جهت دهی منابع برای فعالیت بدنی.
مشارکت در برنامه های جهانی در زمینه فعالیت بدنی.
انتخاب های سیاستگزاری جوامع شهری برای افراد نخاعی باید شامل موارد ذیل باشد :

برنامه ریزی برای ساخت پیاده رو و مسیرهای دوچرخه سواری به مقدار کافی.
قرار دادن فضاهای باز ، پارک و امکانات برای فعالیت بدنی.
حمایت شهردار و سایر مقامات محلی از موارد فوق.

بخش حمل و نقل می تواند :
تلاش های انجام شده در مورد کاهش سرعت ترافیک شهری را تقویت کند.
از فعالیت هایی که در مورد پاک بودن اتومبیل ها می شود و باعث پاکی هوا می گردد حمایت کند.
فعالیت های دولت های محلی و شهرداریها باید روی موارد ذیل متمرکز باشد :

ایجاد قانون و سیاستگزاری های محلی برای حمایت ازفعالیت بدنی.
تعیین فضاهای داخلی و بیرونی ایمن برای فعالیت بدنی از جمله ورزشها و بازی ها.
سازماندهی برنامه های ورزشی برای برای افراد نخاعی
حمایت از بنیادهای مربوط به فعالیت بدنی که بوسیله بخشها و عاملین مختلف پایه گذاری می شوند.
تقویت سیاستهای ملی عمومی بوسیله اقدامات محلی در جهت حمایت از فعالیت بدنی.

افزایش حداکثر جذب اکسیژن در بدن.
افزایش کارآیی قلب از طریق حجم خون پمپ شده در یک ضربان.
کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش فشار خون.
کاهش عوارض و احتمال مرگ و میر ناشی از نارسایی های قلبی.
کاهش مقاومت عروقی برای عبور دادن جریان خون.
افزایش جریان خون منطقه‌ای و نقل و انتقال اکسیژن به بافتها.
افزایش توانایی بدن در مصرف اسیدهای چرب آزاد به عنوان سوبسترا در هنگام فعالیت.
افزایش تولید لیپوپروتئینهای سنگین (HDL) که برای بدن مفید هستند.
افزایش و بهبود تحمل بدن در هنگام تمرین.
کاهش و یا از بین بردن چاقی و افزایش قدرت عضلانی.
افزایش تولید اندروفین ها که مخدرهای درونی هستند.
افزایش تولید عرق به هنگام فعالیت که در نتیجه تحمل بدن در برابر گرما بالا می‌رود.
جلوگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان در صورت انجام تمرینات تحمل وزن.
افزایش تحمل گلوکز در بدن.
افزایش تحمل کار بدنی و کاهش تنگی نفس در بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریه.

بايد پذيرفت که هر نوع معلوليتی، مشکلات خاص مربوط به خود را دارد. ضايعات نخاعی نيز به همين منوال است. اما به نظر می رسد که اين افراد می بايست با مشکلات بيشتری دست و پنجه نرم کنند. شايد به همين دليل بود که دکتر گاتمن شروع فعاليت بدنی و ورزش را با ضايعه نخاعی ها آغاز کرد.

او در طی يک تحقيقی نشان داد که با فعاليت بدنی و ورزش ميتوان طول عمر افراد معلول را افزايش داد. ايشان در تحقيق خود به اين نتيجه رسيدند که عمر متوسط افراد معلول از سه سال به ده سال افزايش می يابد، به شرط آنکه فعاليت بدنی و ورزش سرلوحه زندگی شان باشد.

افراد ضايعه نخاعی به دليل مشکل جسمی که دارند از تحرکشان کم شده است، بنابراين ارگان های داخلی آنها تحت فشار است، سيستم دفعی آنها با مشکل مواجه است و از همه مهمتر به دليل نداشتن حس در نقاط فلج شده، زخم بستر يکی از عوارض عديده ای است که اين افراد با آن مواجه هستند. بنابراين نياز است که به هر شکل ممکن شرايطی را فراهم نمود تا افراد معلول ضايعه نخاعی به ورزش و فعاليت بدنی روی بياورند و از اثرات مثبت آن بهره برده ضمن اينکه از مشکلات مربوط به معلوليت خود نيز بکاهند.

توصيه اول اينکه اين افراد به هر شکل ممکن به فعاليت بدنی بپردازند، حتی اگر لازم باشد در منزل و بستر حرکات نرمشی را انجام دهند.

در وهله دوم سعی کنند که به محيط های ورزشی روی بياورند تا ضمن بهره مندی از فوايد جسمانی ورزشی، از فوايد روانی و اجتماعی آن نيز سود برده و تا حد امکان مشکلات مربوط به معلوليت را کاهش دهند.

خوشبختانه در کشور تحقيقات متعددی انجام گرفته که ورزش و فعاليت بدنی برای افراد معلول، بخصوص ضايعات نخاعی آثار مثبت فراوانی دارد.

در نهايت اينکه ممکن است يک فرد معلول ضايعه نخاعی بخواهد تا در حد قهرمانی ورزش نمايد. بايد اذعان نمود که اين امر برای آنان ميسر است و می توانند با بهره گيری از تجربه مربيان مجرب و متخصص، با توجه به شرايط جسمانی خود ورزش را دنبال و با کوشش و ممارست به سطح قهرمانی برسند.

در حال حاضر ما ورزشکاران ضايعه نخاعی فراوانی داريم که در سطح جهانی و پارالمپيک صاحب عنوان هستند. و مدالهای رنگين زيادی را برای کشور به ارمغان آورده اند.

ذکر اين نکته لازم است که به ورزشکاران معلول خصوصا" ضايعه نخاعی ها توصيه شود تا قبل از تحمل زحمات و ممارست در ورزش برای رسيدن به قهرمانی ، حتما" با مربيان کارآزموده مشورت نموده تا متناسب با وضعيت جسمی خود ورزش مورد علاقه را انتخاب و به آن بپردازند.

جهت اطلاع بيشتر بايد اشاره کنيم که ورزشهايی از قبيل: دو و ميدانی، شنا، وزنه برداری، تنيس روی ميز، تنيس با ويلچر تيراندازی، تير و کمان، شمشيربازی و بولينگ از جمله ورزشهايی است که در بين افراد معلول ضايعه نخاعی رواج دارد و در آنها مسابقات رسمی و بين المللی نيز انجام می شود.

آثار مثبت ورزش برای پیشگیری از بیماریها در افراد نخاعی :

1. جلوگيری از زخم های بستر و فشاری
2. تسهيل در عمل دفع
3. کاهش پوکی استخوان
4. بهبود قدرت عضلات سالم
5. حفظ دامنه حرکتی مفاصل
6. بهبود انعطاف پذيری
7. تاثير در روند اجتماعی شدن فرد و ورود او به جامعه
8. جلوگيری از تشکيل سنگ های مثانه و کليه
9. توسعه و پيشرفت در روند توان بخشی
10. بهبود استقامت قلبی- تنفسی
11. حفظ دامنه حرکتی قفسه سينه به منظور تنفس بهتر
12. پيشگيری از بروز تغيير شکل مفاصل
13. تثبيت فشار خون
14. بهبود تعادل
15. کاهش ميزان سختی ( اسپاستی سيتی عضلات )
16. پر کردن اوقات فراغت
17. تقويت روحيه افراد
18. کاهش آثار منفی روانی از جمله اضطراب ، استرس و ....
19. سازگاری بيشتر با مشکلات
20. کاهش عوارض ثانويه مربوط به معلوليت بطور کلی

برخی از مزایای مهم تمرینات هوازی در پیشگیری از بیماریها در افراد نخاعی

برنامه های ورزشی زیادی وجود دارند که شمابه عنوان یک فرد نخاعی می توانیدآنها راانجام دهید. ازجمله این فعالیت های ورزشی می توان به تمرینات هوازی،تقویت قوای بدنی و افزایش انعطاف پذیری بدن اشاره نمود .

به خاطرداشته باشیدکه چنانچه وضعیت بدنی شمابه گونه ای است که مجبوربه یک زندگی نشسته هستید،بایستی فعالیت های بدنی خودرا با دوره های زمانی کوتاه (5 تا 10 دقیقه) آغازنموده و به تدریج آن را تا حدی مطلوب افزایش دهید.

فعالیت های هوازی تمرینات هوازی به شکل حرکاتی منظم وتکراری ،مجموعه عضلات بزرگ را درگیر می کنند. شناکردن ،بسکتبال،دوچرخه سواری،قایقرانی، اسکی وتنیس ازجمله این تمرینات هستند.این نوع تمرینات نیازبه اکسیژن راافزایش داده، وقلب ودستگاه گردش خون وادارمی کنند تا این افزایش نیازرا برطرف نمایند.

شما بایستی سه بار درهفته و درهرجلسه تمرین حداقل به مدت 30 دقیقه ورزش کنید . تمرینات هوازی ممکن است برای بعضی ازافراد نخاعی تاحدی مشکل باشدکه برروی کیفیت زندگی آنان اثرات مفیدی داشته باشد.

تقویت قلب وافزایش کارآئی آن جهت به جریان انداختن خون درسرتاسربدن
کاهش خطرافزایش فشارخون وضربان قلب
کمک به کنترل وزن

افزایش میزان استقامت بدن برای انجام فعالیتهای فیزیکی از طریق کمک به رسیدن خون واکسیژن به عضلات با این وجود فعالیت های بدنی مزایای زیادی دارد که ازجمله می توان بهبودوضعیت پوست ،جریان خون ، فعالیت مثانه ،کاهش اسپاسم، تسکین درد وکنترل وزن رانام برد.

ازسوی دیگرورزش می تواندباعث حفظ انعطاف مفاصل و نرمی آنها شود .همچنین وضعیت خواب فردرا بهترنموده و سبب می گرددفردنسبت به خود احساس بهتری پیداکند.

ورزش های متنوعی وجوددارند که افرادنخاعی می توانند به سادگی و با تنظیم یک برنامه ورزشی و یافتن بهترین ومناسب ترین آنها باشرایط بدنی خود ، به انجام آن بپردازند.

شما می توانید هم به صورت تنها و هم با کمک یک باشگاه یا کلوپ ورزشی به این مهم بپردازید.یکسری اقدامات وجود دارند که لازم است به هنگام طراحی برنامه های ورزشی مورد توجه قرارگیرند .

ورزش منظم و مداوم باعث افزایش قطر عروق کرونر قلب می شود.
ورزش باعث می شود عضله قلب قوی شده و پمپاژ آن افزایش یابد.
میزان چربی های مضر خون کاهش می یابد.
در صورت تنگی در عروق کرونر اصلی قلب، عروق فرعی افزایش می یابد.
فشار خون در افراد مبتلا به افزایش فشار خون (tension Hyper) کاهش می یابد.
تعداد ضربان قلب در حالت استراحت کاهش می یابد.

بهترین ورزش پیاده روی است. ابتدا با2 تا5دقیقه شروع کرده و سپس روزانه یک تا 2دقیقه به آن اضافه کنید تا به30 تا45 دقیقه برسد.

شدت ورزش به حدی باشد که دچار احساس تنگی نفس، خستگی شدید، سرگیجه و درد سینه نشوید و از ورزش در آب و هوای بسیار گرم و مرطوب پرهیز شود.

همیشه بیماران قلبی نیتروگلیسیرین زیرزبانی همراه داشته باشند و در صورت بروز مشکل قلبی زیرزبان قرار دهند.

از انجام فعالیت های قدرتی (مانند وزنه برداری، هل دادن ماشین، شنا رفتن، دمبل زدن و...) جدا خودداری شود.

در صورت بروز سرگیجه، تنگی نفس، درد سینه در هنگام ورزش یا بعد از آن بلا فاصله به پزشک مراجعه شود.
از خوردن غذاهای چرب و سنگین و قهوه و کاکائو پرهیز شود.
از شرکت در ورزش های مسابقه ای که فشار روحی و فیزیکی زیادی دارند اکیدا خودداری شود.
در صورت ابتلا به بیماری های شایع نظیر سرماخوردگی و غیره از انجام فعالیت های ورزشی تا بهبودی خودداری شود.
از دوش گرفتن یا شنا کردن در آب سرد و گرم خودداری شود.
بیمارانی که از داروهای ضدانعقادی (مانند وارفاین، کومادین، آسپرین) استفاده می کنند باید از انجام فعالیت ورزشی که خطر خونریزی وجود دارد خودداری نمایند.

نیاز به ورزش و تاثیر سلامتی آن در افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می شود . بی تردید ورزش ، عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می کشاند و آنان را در انجام فعالیتها مستقل می سازد .

امروزه افراد معلول در سطح وسیعی در فعالیت های اجتماعی و مسابقات شرکت دارند و هویت خود را به جامعه شناسانده اند .شما بایداز قبل ، بدانيد که از برنامه سلامتی خودتان چه می خواهيد و چطور به آن می رسيد، سپس آنر انجام دهيد. اگر نه، با مربی، درمانگران يا کارشناسان ديگر مشورت نمائيد.

از آنجا که ضايعه نخاعی می تواند در اجرای کامل برنامه سلامتی تاثير بگذارد، اجازه ندهيد که مانع ورزش کردن شما شود. حتی اگر بخشی از برنامه کامل را انجام دهيد ، بهتر از اين است که هيچ قسمت از آن را انجام ندهيد با انجام ورزش های مناسب می‌توان از ابتلا به بسیاری از بیماریها پیشگیری کرد.

با رشد روز افزون علم طب ورزشی و ایجاد دیدگاههای مناسب در زمینه برنامه ریزی و طراحی تمرینات ورزشی جهت افراد مختلف خصوصا بیماران ، در بسیاری از کشورها کلوپهای ویژه ورزشی برای بیماران مختلف ایجاد شده که عامل مهم کاهش معلولیت ناشی از عوارض بیماری و نقش ورزش بر سلامت جسم است .

امروز بیش از هر زمان دیگری ارزش فعالیت های بدنی و نقش آن در سلامت شناخته شده‌است. در واقع زندگی ماشینی، فعالیتهای حرکتی روزمره را کاهش داده و برای جلوگیری از بروز بسیاری از بیماریها ورزش امری ضروری است.

گاهی یک ورزشکار فراتر از حفظ سلامتی در رشته‌ای خاص جهت کسب مقام قهرمانی کوشش مستمر می‌نماید که در این شرایط تمامی عوامل در بدن تغییر می‌کنند. قلب، ریه، دستگاه گوارش، هورمون‌ها، سیستم عصبی و بخصوص ماهیچه‌ها نیاز به تطابق با وضعیت جدید دارند.

رستمی ، احمد ، طباطبایی ، عفت السادات ، (1370) فیزیولوژی عمومی پزشکی، انتشارات دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.
سبکتکین، امیر. حاج میر فتاح ، فاطمه، (1368). مبانی آمادگی جسمانی، انتشارات کمیته ملی المپیک چاپ اول .
گایتون، آرتور،(1379 ). فیزیولوژی پزشکی. نیاورانی، احمد رضا. انتشارات سماط،.جلد1
گایتون، آرتور، (1379). فیزیولوژی پزشکی، نیاورانی، احمد رضا. انتشارات سماط، جلد2
ویلمور ،جک اچ - کاستیل، دیوید ال (1378). فیزیولوژی ورزش و فعالیت بدنی - معینی ، ضیاء . رحمانی نیا ، فرهاد .
ژاله دوست ، بهروز (1378) راهنمای آمادگی جسمانی برای زندگی سالم ، انتشارات پیام نور.

( Benrdot ,Dan; Nutrition For Serious Athletes, (1995).2000 Human Kinetics, Publisher, 244

منبع : مقاله "نقش ورزش در پیشگیری از بیماریها در افراد دچار آسیب نخاعی " -مولفان:رضا فراشبندی ،جواد عباسی ،محمد تقی فراشبندی ،مریم فراشبندی ،طاهره جعفری فرد - انتشار در سومین کنفرانس اینترنتی با عنوان ورزش و آسیب نخاعی -تیرماه 1391-برگزارکنندگان :مرکز ضایعات نخاعی جانبازان،انجمن معلولین ضایعات نخاعی استان تهران ،فدراسیون ورزش های جانبازان و معلولین