آشنايي با اسپاسم در افراد  نخاعي

www.isaarsci.ir

اسپاسم چيست ؟

اسپاسم ها حرکات انعکاسی و غير ارادی قسمتهای مختلف بدن هستند که گاهی اوقات بعد از آسيب طناب نخاعی ايجاد می شوند. اسپاسم ها در هر قسمتی از بدن که تحت تاثير ضايعه نخاعی قرار داشته باشند به وجود می آيند از جمله پاها، تنه، بازوها

اسپاسم ها:

• بعد از اتمام دوره شوک نخاعی، شروع می شوند.

• می توانند از یک ساعت تا چند هفته وجود داشته باشند.

• طی 18 تا 24 ماه بعد از آسيب به يک حد ماکزيمم می رسند.

انعکاس چيست ؟

انعکاس عبارتست از حرکت يا واکنشی که بدون فرمان مغز ايجاد می شود.

در نظر بگيريد که وقتی پزشک بوسيله چکش به زانوی فردی ضربه می زند چه اتفاقی می افتد؟

• بدون اينکه فرد بخواهد، پای وی پرش و حرکت می کند.

• اين مسئله يک عمل انعکاسی است.

انعکاسها اغلب بدن فرد را از آسيب محافظت می کنند مثلا" دور کردن سريع دست از اشيای داغ قبل از اينکه دچار سوختگی شود يک عمل انعکاسی و حفاظتی است. که طی آن قبل از اينکه مغز زمانی را برای ثبت درد يا ارسال پيام جهت حرکت دست داشته باشد، دست بطور خودکار واکنش نشان مي دهد.

ضايعات طناب نخاعی بسته به وجود انعکاس در پائين سطح ضايعه به دو نوع تقسيم می شوند:

چنانچه انعکاس وجود داشته باشد، ضايعه بنام UMN يا نرون حرکتی بالاتر ناميده می شود:

• معمولا" شامل ضايعات بالای T12 / L1 است .

• اغلب در اين حالت، اسپاسم ايجاد می گردد.

به چه علت اسپاسم ايجاد می شود؟

اسپاسم ها اغلب بعد از ضايعه نخاعی ايجاد می شوند چرا که انعکاسات نمی توانند بطور صحيح توسط مغز کنترل شوند. در اين حالت پيام هائی که در شرايط طبيعی توسط مغز و از طريق نخاع جهت توقف اسپاسم ها ارسال می گردند، بعد از آسيب طناب نخاعی قادر به عبور نيستند.

انعکاسهای حرکتی قادر به هماهنگ شدن نبوده و در نتيجه اسپاسم ها ايجاد می شوند و عضلات به صورت نامنظم دچار پرش های ناگهانی می گردند.

چه عواملی باعث ايجاد اسپاسم می شوند؟

• لمس کردن، حرکت يا فشار يا درد ممکن است برای شروع يک اسپاسم کافی باشد بطوريکه امکان دارد توقف آن با مشکلاتی همراه شود.

• اسپاسم ها در هر زمانی می توانند ايجاد گردند ولی اغلب در موقع صبح بدتر می شوند.

 

بدتر شدن ناگهانی وضعيت اسپاسم:

فرد بايد هوشيار باشد ! چنانچه اسپاسم ناگهان وضعيت بدتری از حد معمول پيدا کند يا بعبارتی الگوی اسپاسم تغيير پيدا نمايد می تواند علامت هشداری در مورد وجود يک مشکلی در کارکرد بدن باشد .

لذا اسپاسم ممکن است علامتی از عوارض ديگر بدن باشد از جمله:

• عفونت دستگاه ادراری
• يبوست
• زخمهای فشاری
• يا هر بيماری ديگری که در شرايط طبيعی با درد يا ناراحتی همراه باشد.

معمولا" چنانچه بدن فرد اسپاسم بيشتر از حد معمول داشته باشد بطوری قادر به انجام فعاليت عادی نباشد، بايستی تحت نظر پزشک قرار گيرد.

اسپاسم ممکن است مفيد باشد!

اگر اسپاسم خيلی شديد نباشد می تواند در مواردی جهت کمک به فرد مفيد باشد از جمله:

• حفظ حجم عضله

• اصلاح گردش خون

• کاهش ورم در عضلات

• اجرای حرکات خاص با عضله

امروزه غالب افراد ياد می گيرند که چگونه با اسپاسم ها زندگی کنند و چطور آنها را کنترل نمايند.

چه عوارضی می تواند در نتيجه اسپاسم ايجاد شود؟

اگر اسپاسم شديد باشد می تواند باعث بروز مشکلاتی گردد از جمله:

• اشکال در اجرای برخی فعاليتهای بدنی از جمله جابجا شدن، اجرای سونداژ توسط خود فرد

• اشکال در راحت نشستن يا خوابيدن

• زخم های فشار ناشی از اصطکاک بيش از حد

• کوتاه شدن غير طبيعی عضله و افت حرکتی در مفاصل

چنانچه هر يک از مشکلات مذکور بروز نمايد، احتمالا" ضرورت دارد که اسپاسم درمان گردد.

درمان اسپاسم :

• درمانهای فيزيکی

امکان دارد اسپاسم در برخی موارد با روشهای زير کنترل يا به حداقل ممکن برسد:

• حرکات عضلانی فعال و غير فعال

• اين حرکات بايد بطور منظم 3 بار در هفته انجام شوند.

• اين تمرينات ، به حفظ قابليت حرکتی مفاصل کمک نموده و از کوتاه شدن غير طبيعی عضله جلوگيری می کنند.

• مخصوصا" اجرای اين حرکات در مراحل اوليه بعد از ضايعه بسيار اهميت دارد.

• دمر خوابيدن ( خوابيدن بر روی شکم )

• خوابيدن بمدت 20 دقيقه در روز

• اين وضعيت به کشيدگی عضلات ران و کل زانو به سمت بيرون کمک می کند.

• ايستادن به صورت Callipers, backslabs  يا خم شدن روی يک ميز نيز مي تواند کمک نمايد. استفاده از کرست های سينه ای کمری - استفاده از ميز ( titl table)

• کشش در نقاط معينی از عضله که دچار درد است.

• کشش بايستی قبل از فعاليتهای معينی که فرد می خواهد انجام دهد اجرا گردد.

متخصصين فيزيوتراپی می توانند در تمام درمانهای فيزيکی به فرد کمک نموده و آموزشهای لازم را درخصوص نحوه اجرای حرکات به فرد و مراقب وی آموزش دهند.

• درمانهای داروئی

داروهای زير جهت کمک به کنترل اسپاسم ها می توانند مفيد باشند.

نکته مهم: هيچ داروئی نبايستی بدون نظر پزشک مصرف گردد.

داروهای خوراکی ( قرص ها ) :

• ديازپام ( واليوم )

• بايستی از يک دوز پائين ، 2 ميلی گرم ( mgs) در شب شروع شده و به تدريج افزايش يابد.

• خواب آلودگی مهمترين عارضه جانبی مصرف آن است.

 

• باکلوفن ( ليورزال )

• مصرف آن بايستی از يک دوز کم شروع شود.

• حداکثر مقدار مصرف آن 100 ميلی گرم در روز است.

• چنانچه 3 تا 4 با در روز مصرف گردد بهترين نتيجه گرفته خواهد شد.

• امکان دارد مصرف آن باعث گيجی يا افسردگی مخصوصا" در افراد سالخورده گردد.

• گاهی اوقات باعث تهوع و خستگی می شود.

• چنانچه همراه با دوز کمی از واليوم مصرف شود احتمال دارد تاثير بهتری داشته باشد.

• مصرف آنها نبايستی بطور ناگهانی متوقف شود.

 

• دانترولن سديم ( دانتريوم )

• تاثير آن نسبت به باکلوفن کمتر است ولی ممکن است در برخی از افراد مفيد باشد.

• امکان دارد اثرات جانبی خاصی داشته باشد مخصوصا" تاثير بر روی کبد.

 

• گرفتگی های عضلانی يا عصبی

در برخی موارد، داروها می توانند بطور مستقيم به داخل عضله يا عصب مربوط به آن تزريق شده تا جهت کاهش اسپاسم ها کمک نمايند.

معمولا" اين عمل در موارد زير اجرا نمی گردند:

• طی 6 تا 12 ماه بعد از آسيب طناب نخاعی

• اگر روند بهبودی اسپاسم در جريان باشد

در اين زمينه لازم است معاينات کاملی توسط پزشک و فيزيوتراپ قبل از اجرای تزريق صورت گيرد.

نکات مهمی که بايد در اين رابطه، مورد توجه قرار گيرند عبارتند از :

• روشهای تزريقی در برخی افراد خيلی خوب اثر می کنند ولی در بعضی از افراد مناسب نيستند.

• تاثير اين روشها دائمی نبوده و امکان دارد نياز به تکرار داشته باشند.

• گاهی اوقات انجام روشهای تزريقی منجر به کاهش حس يا افت حرکتی در پوست و عضلات مربوط به عصب مورد نظر می گردد.

• گاهی اوقات نيز چنانچه فرد حس داشته باشد، اين روشها دردناک هستند.

در صورت نياز به اطلاعات بيشتر در اين زمينه، بايستی با پزشک يا فيزيوتراپ مشورت شود.

• تزريق دارو با استفاده از سيستم اينتراتکال

در برخی از افراد، اسپاسم به قدری شديد است که با استفاده از روشهای ذکر شده امکان کنترل آن وجود ندارد لذا جهت مصرف و سنجش داروی کاربردی از، سيستمی بنام "Intrathecal medications" استفاده می گردد.

در اين سيستم داروی مصرفی که معمولا" باکلوفن است، مستقيما" بداخل مايعات اطراف طناب نخاعی ( مثلا" داخل فضای غلاف نخاعی ) تزريق ميشود.

اين سيستم متشکل است از :

• يک مخزن ، که از طريق جراحی در ديواره شکم کار گذاشته ميشود.

• يک لوله پلاستيکی که به درون مايع نخاع وارد می گردد.

مزيت استفاده از اين روش اين است که دوز مصرفی باکلوفن بسيار کمتر از دوز حذف شده با استفاده از قرص است، بنابراين عوارض جانبی بسيار کمتری دارد چرا که حداقل دوز ممکن وارد بدن می شود.

ولی :

• استفاده از اين روش، نيازمند اجرای عمل جراحی نسبتا" بزرگ است.

• معمولا" با خطراتی همراه است.

• لازم است که پمپ دارو هر 4 تا 6 هفته يکبار مجددا" پر شود.

اين روش درمانی برای هر کسی مناسب نمی باشد و نياز است که ارزيابی کاملی در مراکز ضايعات نخاعی صورت پذيرد تا مفيد و سودمند بودن آن مشخص گردد.

• درمانهای جراحی

گاهی جهت درمان اسپاسم ها امکان دارد لازم باشد چند روش جراحی صورت پذيرد. بهر حال، روشهای جراحی غير قابل برگشت هستند و معمولا"

گاهی به دلايلی امکان دارد روش جراحی در نظر گرفته شود از جمله :

• چنانچه کوتاه شدن غير طبيعی عضلات زياد باشد به نحوی که در نتيجه کوتاه شدن دائمی رباط ها ، عضلات قادر به کشش نباشند.

• ديگر هيچ روش درمانی موثر نباشد و اسپاسم خيلی شديد باشد.

• اگر عوارض جانبی داروهای مصرفی خيلی شديد باشند.

بعضی از روشهايی که ممکن است در نظر گرفته شوندعبارتند از :

تقسيم تاندون ( Tendon Division)

• تاندون های عضلات پا می توانند جدا شوند.

• اين مسئله می تواند باعث از بين رفتن حالت اسپاسم گردد.

ميلوتومی ( myelotomy)

طی اين عمل، قسمتی از طناب نخاعی برش داده می شود.

• اين مسئله فقط وقتی مد نظر قرار می گيرد که هر روش ديگری با شکست مواجه شده باشد.

• معمولا" اين عمل بطور کامل و بنحو مطلوبی نتيجه می دهد ولی گاهی اوقات نيز اسپاسم برگشت می کند.

نکات مهمی که بايد در مورد اسپاسم بخاطر داشت:

• هر فردی دچار اسپاسم نمی شود.
• تغيير يا بدتر شدن اسپاسم ممکن است علامتی از عوارض ديگر باشد.
• گاهی اوقات اسپاسم می تواند مفيد باشد.

**

منبع  كتاب "راهنماي  آسيب نخاعي "Handbook of Spinal Cord Injuriy:  " " ناشر: QSCIS -–ترجمه مهندس عباس كاشي  - انتشار :  مركز ضايعات نخاعي جانبازان-دي ماه  1386

بازگشت به صفحه اصلی  

براي اطلاع از به روز رساني سايت  مشترك  شويد